«Ադրբեջանը փորձում է իր քաշին ու կարգավիճակին անհամարժեք դեր խաղալ»

ԲԱՔՈՒՆ ՆԵՂԱՑԱԾ Է «ԱՎԱԳ ԵՂԲՈՐԻՑ»

Տարածաշրջանում շատ կարևոր իրադարձությունների խորապատկերի վրա Ադրբեջանի նախագահը Դմիտրի Մեդվեդևի հրավերով մեկնեց Մոսկվա։ Ռուսական պաշտոնական շրջանակների ներկայացմամբ, սա ընդամենը պլանավորված աշխատանքային այց էր։ Սակայն, դրանից բացի, երկու նախագահների առաջին հանդիպումն էր` մարտին Ադրբեջանում տեղի ունեցած հանրաքվեից հետո, որով, ըստ էության, ամրագրվեց Իլհամ Ալիևի ցկյանս կառավարումը։

Ինչպես վերջերս հայտարարեց Ռուսաստանի նախագահը, Բաքուն Մոսկվայի «մերձավոր դաշնակիցն» է, որի հետ հաստատվել են «հատուկ հարաբերություններ», ու, բնականաբար, քննարկելու շատ բան կա։ Այդուհանդերձ, փորձագետների մեծամասնությունն Ալիևի մոսկովյան այցի ողջ ինտրիգը տեսնում է նրանում, որ այդ հրավերը Կրեմլից ուղարկվեց անմիջապես այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանի նախագահը հրաժարվեց մասնակցել «Քաղաքակրթությունների երկխոսություն» ստամբուլյան գագաթաժողովին, պատճառաբանելով դա հայ-թուրքական հարաբերություններում Ադրբեջանի համար անընդունելի զարգացումներով։ Այլ կերպ ասած, Բաքուն նեղացած է «ավագ եղբորից», թեպետ Ադրբեջանի իշխանությունները բազմիցս ընդգծում են, որ կարիք չկա մոսկովյան հանդիպումը դիտարկել իբրև Անկարայի նկատմամբ բողոքի դրսևորում։ Ինքը` Ադրբեջանի նախագահը, այս կապակցությամբ նույնիսկ նշեց. «Ադրբեջանը մտադիր չէ միջամտելու տարածաշրջանի այլ երկրների միջև երկկողմ հարաբերություններին»։ Սակայն, միաժամանակ, այսպիսի համընկնումը քաղաքականության մեջ պատահական չէ, դիվանագիտական բնորոշմամբ` ռուս պաշտոնակիցը ժամանակին «փրկօղակ» նետեց Ադրբեջանի նախագահին, որն էլ, իբրև երախտիքի դրսևորում, ցույց է տալիս, թե այսուհետ ամեն ինչ անելու է Կրեմլի հետ համաձայնեցված։

Մինչդեռ չի կարելի բացառել, որ այս դրսևորումների թիկունքում իսկապես լուրջ քաղաքական հակասություններ ու տարաբնույթ մտադրությունների դրսևորումներ կան։ Չեզոք դիտորդների գնահատմամբ, Ալիևի ներկա կեցվածքը պայմանավորված է տարածաշրջանում սպասվող գլոբալ փոփոխություններով, ինչը չի բացառում, որ Ադրբեջանը նոր ռազմավարական ընտրություն կատարի։ Չի կարելի բացառել և այն, որ հայ-թուրքական սահմանի հնարավոր բացումն առիթ ու հնարավորություն տվեց Ադրբեջանի ղեկավարությանը հրաժարվելու հռչակված բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականությունից և որդեգրելու ավելի ռուսամետ կուրս, մանավանդ որ դա խրախուսում է Մոսկվայում գործող լավ ապահովված ու ազդեցիկ ադրբեջանական լոբբին, որը գլխավորում է Իլհամ Ալիևի դուստր Լեյլան, ով միաժամանակ ադրբեջանական ծագում ունեցող ռուսական հայտնի նավթային մագնատի հարսն է։ Քաղաքագետ Իլղար Մամեդովը հետևյալ կարծիքն է հայտնել. «Ալիևի հրաժարումը Թուրքիա մեկնելուց, հարաբերությունների սրումն այդ եղբայրական երկրի հետ և դրանից հետո այցելությունը Ռուսաստան ցույց են տալիս, որ Ադրբեջանը ռազմավարական ընտրություն է կատարել, և դա անհաջող ընտրություն է` Ռուսաստանի օգտին»։ Ադրբեջանական ընդդիմությունն իր հերթին հայտարարում է, թե իշխանությունների ռուսամետ քաղաքականությունը պայմանավորված է նրանով, որ Մոսկվան, ի տարբերություն Արևմուտքի, երկրի ժողովրդավարացում չի պահանջում։

Անկասկած է, որ հաճախ միջազգային հարաբերությունների հռետորաբանության մեջ փոքր երկրների համար «բազմավեկտորություն» կամ «ճկունություն» հասկացությունները սուր պրոբլեմները քողարկելու ձև են, ինչն ինքնին խոչընդոտ է դառնում լուրջ աշխարհաքաղաքական բաժանումների գործընթացներում։ Այսօր տարածաշրջանում ստեղծվել է մի իրավիճակ, որը երկրների ղեկավարներից պահանջում է ոչ միայն քաղցր բառեր, լայն ժպիտներ, ծանր իրավիճակներից դուրս գալու կարողություն, այլև ավելի որոշակի ու համարժեք գործողություններ։ Չի բացառվում, որ Ռուսաստանի համար թուրք-ադրբեջանական հարաբերությունների որոշակի սառեցումը ճնշում գործադրելու հնարավորություն է ստեղծել։ Ադրբեջանի նախագահն իր հերթին լուրջ մարտահրավերների առաջ է կանգնած, բայց միաժամանակ պարզ է, որ ներկայիս բանակցությունները տարածաշրջանային էներգետիկ նախագծերի շուրջ և ադրբեջանական գազի մատակարարումների վերաբերյալ, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման համատեքստում և հայ-թուրքական սահմանի բացման մասին խոսակցություններով, ավարտական փուլին չեն հասել։ Առայժմ առևտուր է ընթանում, իսկ գործողությունները սպասելի են հեռանկարում։

Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման առումով կան որոշ նրբերանգներ, որ կարող են ուրվագծել ռուսական նոր «սեպարատ նախաձեռնությունների» էությունը։ Կա վարկած, որ Դմիտրի Մեդվեդևն առաջարկել է Ռուսաստանում կազմակերպել Սարգսյան-Ալիև նոր հանդիպում` ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափից դուրս նոր բանակցային գործընթաց սկսելու նպատակով։ Այս խորապատկերի վրա բնութագրական է նաև, որ Ադրբեջանի նախագահն առայժմ որոշում չի կայացրել Մինսկի խմբի համանախագահների մասնակցությամբ Պրահայում Հայաստանի նախագահի հետ հանդիպելու վերաբերյալ։ Եթե դա այդպես է, ապա միաժամանակ չի բացառվում, որ Մոսկվան փորձի Թուրքիային էլ ընդգրկել իր նախաձեռնած բանակցային գործընթացում։ Հայտնի է, որ Կրեմլն արդեն վաղուց և հետևողականորեն ձգտում է վերականգնել իր ազդեցությունն ու ռազմական ներկայությունն Ադրբեջանում` հատկապես ռուսական խաղաղապահներին ղարաբաղյան հակամարտության գոտի մտցնելու ճանապարհով։ Իսկ դրա համար Մոսկվային անհրաժեշտ է առաջին հերթին ի չիք դարձնել արդեն վաղուց ձևավորված պայմանավորվածությունները, թե խաղաղապահ գործընթացին չպետք է մասնակից դառնան ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի անդամ պետությունների զինված ուժերը։ Թեկուզ և ադրբեջանական իշխանությունները շարունակ կրկնում են, թե թույլ չեն տա որևէ այլ երկրի զինված ուժերի մուտքն իրենց տարածք, մի շարք քաղաքագետների պնդմամբ, ռուսական զորքերի մուտքը ղարաբաղյան հակամարտության գոտի Ադրբեջանի համար կնշանակեր Ղարաբաղի վերջնական կորուստ։ Չնայած դրան, այս կապակցությամբ առևտուրը բոլորովին էլ չի բացառվում։

Բնութագրական է և զայրացուցիչ, որ իրենց պատրանքներում ադրբեջանական քաղաքագետներն անտեսում են ԼՂՀ-ի կամ Հայաստանի հնարավոր դիրքորոշումը և ամեն ինչ կապում Կրեմլի ներկա տերերին նվիրվածության ապացույցների հետ։ Մասնավորապես Լեյլա Ալիևան նշում է. «Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը բանակցություններում միմյանցից կպահանջեն առավելագույն զիջումներ, բայց միաժամանակ պարզ է, որ այդպիսի զիջումներ երկու կողմերից էլ չեն լինելու։ Սակայն հնարավոր է ոչ այդքան նշանակալի առաջընթաց, որը ձեռնտու կլիներ բոլոր կողմերին` 2-3 շրջան Ադրբեջանին վերադարձնելու տեսքով»։ Իսկ քաղաքագետ Մուբարիզ Ահմեդօղլուն ավելի «հեռուն» է գնում. «Կարծում եմ, որ Ռուսաստանի համար այժմ ամենահարմար պահն է Ադրբեջանին առաջարկելու Լեռնային Ղարաբաղը։ Ռուսաստանը դրա արդյունքում կարող է ստանալ տնտեսական ու աշխարհաքաղաքական լուրջ դիվիդենդներ»։ Արդեն փորձով իմաստնացած Վաֆա Գուլուզադեն էլ իր հերթին ուղղակիորեն առաջարկում է. «Մենք պետք է Մոսկվայի առջև դնենք միակ կարևորագույն հարցը, որպեսզի նա չափավորի իր դաշնակից Հայաստանի ախորժակը»։ Այսպիսով, Բաքվում կրկին համախմբում է նկատվում պատրանքային այն գաղափարի շուրջ, թե հնարավոր է Ռուսաստանին առաջարկել գազ` հայկական տարածքների դիմաց։

Ինչ վերաբերում է գազին, ապա արևմտյան էներգետիկ նախագծերով խիստ մտահոգված Մոսկվայի համար Բաքվի «գազային շանտաժը» կարող է հիպոթետիկ հեռանկարներ խոստանալ։ Այսինքն` Կրեմլում կարող են «պրագմատիկ» ենթադրություններ անել, թե Ալիևի համար ռուսական հովանավորությունը Ղարաբաղի վերադարձով ավելի նախընտրելի կարող է լինել, քան Արևմուտքի բոլոր խոստումները։ Այդ պատճառով էլ Կասպից ծովի արևելյան` թուրքմենական ափում տակտիկական պարտություն կրած Մոսկվան կարող է փորձ անել կորցրածը հետ բերել Ադրբեջանում։ Մանավանդ որ արագ կարգով գազային թեմայով հուշագիր է ստորագրվել Ադրբեջանի ու Ռուսաստանի միջև, և ռուսական ԶԼՄ-ների մատուցմամբ` «Գազպրոմին» իբր հաջողվել է «փակել» արևմտյան «Նաբուկո» նախագիծը սնուցող հիմնական աղբյուրը։ Սակայն ցանկալին իրականությունից խիստ տարբեր է։ Արևմտյան ներդրողները հիանալի գիտեն, որ յուրաքանչյուր հուշագիր քաղաքական փաստաթուղթ է, և չի կարելի այն դիտարկել իբրև նման կարևոր հարցում լուրջ պայմանավորվածություն։ Մանավանդ որ Ադրբեջանի համար այսօր առաջնային է գազամատակարարման ապահովումը հարավկովկասյան խողովակաշարով դեպի Թուրքիա։ Անգամ եթե ենթադրենք, որ Անկարայից վիրավորված և ղարաբաղյան թեմայի սպեկուլյացիաներով գայթակղված Բաքուն կարող է դադարեցնել արևմտյան ծրագրերի իրագործումը, բոլոր դեպքերում դա էլ մեծ արդյունքներ չի խոստանում։ Եթե ԱՄՆ-Իրան հարաբերություններում արձանագրվի առաջընթաց, նույն «Նաբուկո» նախագիծը կիրականացվի Ադրբեջանի տարածքը շրջանցելով` Կենտրոնական Ասիա-Իրան-Թուրքիա-Եվրոպա երթուղով։ Մոսկվայի գազային ախորժակների համար սառը ցնցուղ էր նաև ՈՒկրաինայի նախագահի այցելությունը Բաքու, որտեղ Վիկտոր Յուշչենկոն ադրբեջանցի պաշտոնակցի հետ քննարկեց «Սպիտակ հոսք» խողովակաշարի կառուցման հեռանկարները Վրաստան-Սև ծով-ՈՒկրաինա-Եվրոպա երթուղով։

Այնպես որ մոսկովյան հանդիպման արդյունքներն էլ հազիվ թե մխիթարիչ լինեն ռուսական կողմի համար։ Ալիևի այցն ավելի շուտ արձանագրային է ու շատ կողմերով դեկորատիվ։ Բաքուն առայժմ որևէ համաձայնություն չի տա Մոսկվայի առաջարկներին աշխարհաքաղաքական անորոշության ներկա իրավիճակում։ Նաև այն պատճառով, որ ռուսական խաղով տարվելու Ադրբեջանի նախագահի հակումը սկսել է որոշակի գրգռվածություն առաջացնել ինչպես Անկարայում, այնպես էլ Վաշինգտոնում։ Բնութագրական է, որ Թուրքիայի կառավարող կուսակցության ներկայացուցիչներն իրենց հերթին անտեսեցին ու չմասնակցեցին Բաքվում հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ կազմակերպված կոնֆերանսին։ Ինչպես նշել է ռուսական ԶԼՄ-ներից մեկը, բոլորովին չի բացառվում, որ ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտում Ալիևին փոխարինելու հավակնորդների փնտրտուք կա, իսկ Թուրքիայի արտգործնախարարն էլ նշել էր, թե իրեն քիչ է հետաքրքրում հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ Բաքվի արձագանքը, մանավանդ որ Ադրբեջանը վերջին շրջանում «փորձում է տարածաշրջանում իր քաշին ու կարգավիճակին անհամարժեք դեր խաղալ»։

Սոնա ՍԻՄՈՆՅԱՆ

Իրավունք դե ֆակտո

2009-04-17

Россия готова дать Армении деньги, а Азербайджану - оружие

В Ереване главы МИД стран ОДКБ вчера обсуждали "актуальные вопросы международной безопасности" и создание коллективных сил оперативного реагирования (КСОР). Глава МИД РФ Сергей Лавров, пользуясь случаем, встретился с президентом Армении Сержем Саргсяном, чтобы согласовать проведение в России армяно-азербайджанского саммита по Нагорному Карабаху и тем самым подтвердить руководящую роль Москвы в урегулировании конфликта. Эту же тему с лидером Азербайджана Ильхамом Алиевым в Москве обсуждает президент РФ Дмитрий Медведев. По информации "Ъ", если Ереван и Баку воспользуются посредническими услугами Кремля, их ждет вознаграждение: Армения сможет рассчитывать на щедрую финансовую помощь, а Азербайджан - на поставки российских вооружений.

Совет да любовь

Совет глав МИД стран - участниц Организации договора о коллективной безопасности (ОДКБ) - рутинное мероприятие, в рамках которого министры, как правило, ограничиваются обсуждением технических вопросов. Вчерашний слет глав внешнеполитических ведомств в Ереване в этом смысле не стал исключением. Его участники поговорили о том, как совместно противостоять "современным вызовам и угрозам", а также обсудили создание КСОР. Президенты стран "семерки" (в ОДКБ входят Армения, Белоруссия, Казахстан, Киргизия, Россия, Таджикистан и Узбекистан) решили обзавестись силами оперативного реагирования еще в феврале. Но пока КСОР существуют лишь на бумаге.

Без небольшого скандала в Ереване все же не обошлось. Так, мероприятие проигнорировал Узбекистан, не приславший в Армению главу своего МИДа. Ташкент заявил, что "не видит целесообразности своего участия в работе заседания", что было воспринято как очередной сигнал о готовящемся выходе Узбекистана из ОДКБ. Тем более что ранее узбекские власти уже приостановили свое членство в другой курируемой Россией организации - ЕврАзЭС. Правда, в МИД РФ "Ъ" вчера заверили, что Узбекистан точно не планирует покидать альянс.

В отличие от своего узбекского коллеги Владимира Норова глава МИД РФ Сергей Лавров не просто посетил Ереван, а постарался извлечь из этой командировки максимум пользы. Он провел встречу с президентом Армении Сержем Саргсяном и, по данным "Ъ", заручился согласием армянского лидера принять участие в готовящемся российской стороной трехстороннем саммите по урегулированию нагорно-карабахского конфликта. Планируется, что этот саммит состоится в июне в рамках экономического форума в Санкт-Петербурге с участием президента Азербайджана Ильхама Алиева и при посредничестве российского лидера Дмитрия Медведева.

Как пояснили "Ъ" в пресс-службе президента Армении, окончательно вопрос участия армянской стороны будет решен во время предстоящего 23 апреля визита Сержа Саргсяна в РФ. Впрочем, в Москве, которая претендует на роль главного примирителя армян и азербайджанцев, уже сейчас не сомневаются в успехе своей миротворческой инициативы. Особенно с учетом того, что Россия готовится оказать Армении материальную помощь. Российское руководство согласилось удовлетворить просьбу Еревана о долларовом кредите. Правда, вместо запрошенных $2 млрд Москва намерена предоставить лишь $500 млн. Впрочем, как пояснил высокопоставленный собеседник "Ъ" в МИД РФ, если этого будет мало, Россия готова помочь Армении получить доступ к средствам "антикризисного фонда", созданного в начале года в рамках ЕврАзЭС (фонд располагает $10 млрд). Правда не исключено, что в обмен на эту помощь Еревану, который сейчас является в ЕврАзЭС наблюдателем, могут предложить более тесную интеграцию в эту структуру.

Здравствуй, оружие!

Пока Сергей Лавров добивался согласия Еревана поддержать миротворческие усилия Москвы на карабахском направлении, Дмитрий Медведев проводил аналогичную работу со своим азербайджанским коллегой Ильхамом Алиевым. Господин Алиев прибыл в российскую столицу вчера и провел вечер в обществе российского президента. Переговоры президентов продолжатся сегодня в подмосковной Барвихе и, как выяснил "Ъ", не ограничатся нефтегазовыми вопросами.

Помимо подтверждения договоренностей о закупках "Газпромом" газа со второй очереди месторождения Шах-Дениз (см. вчерашний "Ъ"), стороны обсудят подготовку уже упомянутого петербургского саммита по Нагорному Карабаху. Судя по всему, российский президент, который осенью прошлого года добился подписания лидерами Армении и Азербайджана декларации о политическом урегулировании армяно-азербайджанского конфликта (она стала первым документом, подписанным лидерами конфликтующих сторон с 1994 года), планирует развить успех. Это особенно важно с учетом того, что господа Алиев и Саргсян планируют встретиться 7 мая в Праге "на полях" саммита, посвященного инициативе ЕС "Восточное партнерство". На словах Москва приветствуют предстоящую пражскую встречу, но не верит в ее результативность, готовясь преподать Западу урок миротворчества в Санкт-Петербурге.

Причем если Армении, чтобы обеспечить ее сговорчивость Россия сулит финансовые выгоды, то к богатому углеводородами Азербайджану Кремль нашел другой подход. По данным "Ъ", Баку давно обращался к России с заявками на поставки вооружений, а именно противотанковых и зенитно-ракетных комплексов, танков и артиллерийских орудий. Но с учетом "армянского фактора" эти запросы ранее оставались без ответа. Между тем на сегодняшних переговорах господ Медведева и Алиева интерес Азербайджана к российскому оружию вполне может быть удовлетворен.

Во всяком случае, в "Рособоронэкспорте" "Ъ" дали понять, что Азербайджан числится в списке приоритетных партнеров в плане военно-технического сотрудничества. ""Рособоронэкспорт" рассматривает военно-техническое сотрудничество со всеми странами СНГ, в том числе с Азербайджаном, как одно из приоритетных направлений. Это ближайшие соседи, и по-другому быть не может", - заявил "Ъ" официальный представитель "Рособоронэкспорта" Вячеслав Давиденко. Впрочем, о возможных контрактах господин Давиденко рассказать отказался. "Учитывая деликатность наших отношений и конфиденциальность этой сферы, основанной на двусторонних договоренностях, комментировать подробности ВТС с каким-либо субъектом значило бы нарушать эти договоренности",— пояснил Вячеслав Давиденко.

Владимир Ъ-Соловьев

Kommersant

www.mitq.org

2009-04-17

Բանակցություններն ընթանում են տարածաշրջանային նոր գործոնների ներքո

Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Էլմար Մամեդյարովը երեկ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ Մեթյու Բրայզայի հետ Բաքվում կայացած հանդիպումից հետո հայտարարել է, թե Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման շուրջ բանակցությունները ընթանում են` «հաշվի առնելով տարածաշրջանում ի հայտ եկած նոր գործոնները»:

Հանդիպման ընթացքում, ինչպես հաղորդում են ադրբեջանական լրատվամիջոցները, անդրադարձ է եղել նաեւ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ սահմանի հնարավոր բացմանը: «Մեր դիրքորոշումը հետեւյալն է. Ադրբեջանը երբեք չի միջամտում երրորդ երկրների ներքին գործերին: Սակայն, մյուս կողմից, եթե սահմանը բացվի մինչեւ օկուպացված տարածքներից հայկական զորքերի դուրսբերումը, դա, անկասկած, կհակասի Ադրբեջանի ազգային շահերին», - ասել է Մամեդյարովը:

Մ.Բրայզան Ադրբեջանի իշխանությունների հետ հանդիպումից հետո հայտարարել է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը կենտրոնանալու են ԼՂ խնդրի կարգավորման շուրջ ԵԱՀԿ ՄԽ կողմից մշակված հիմնարար սկզբունքների վրա: «Մենք պայմանավորվել ենք կենտրոնանալ հիմնարար սկզբունքների շուրջ աշխատանքներն ավարտելու վրա», - ասել է Բրայզան ու հավելել, որ Ադրբեջանի նախագահի հետ հանդիպումը եղել է կառուցողական եւ անցել բարեկամական մթնոլորտում: «Մենք քննարկել ենք ԵԱՀԿ ՄԽ-ում մեր համատեղ ջանքերը` հիմնարար սկզբունքներում մի քանի առանցքային տարաձայնությունների լուծման վերաբերյալ, որոնք կուրվագծեն ԼՂ խնդրի արդար ու հավասարակշռված լուծում: Այն իր մեջ կներառի տարածքների ու փախստականների վերադարձ, ԼՂ-ի եւ այլ տարածքների բոլոր բնակիչների անվտանգության ապահովում, տրանզիտային ուղիների վերականգնում եւ միջազգային երաշխիքներ:

Ինչպես հայտնի է, երեկ մեկնարկել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի պաշտոնական այցը Մոսկվա: Արդեն հաղորդվել էր, որ Կրեմլում քննարկման հիմնական թեմաներ են հանդիսանալու երկկողմ հետաքրքրություն ներկայացնող հարցեր, տարածաշրջանային հիմնախնդիրները, մասնավորապես` ղարաբաղյան հիմնախնդիրը: «Ըստ ավանդույթի` բանակցություններում մեծ տեղ է զբաղեցնում միջազգային ու տարածաշրջանային ամենաակտուալ հարցերի քննարկումը: Քննարկվելիք ամենակարեւոր հարցերից է ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման թեման», - Ինտերֆաքսին փոխանցել է Կրեմլի աշխատակազմի ներկայացուցիչը:

Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովն էլ ռուսաստանյան «Ռոսիսկայա գազետա» պարբերականում տպագրված զրույցում ներկայացրել է Ռուսաստանի դիրքորոշումը ԼՂ հակամարտության վերաբերյալ: Պատասխանելով թերթի ընթերցողներից մեկի հարցին, թե հնարավո՞ր է, որ Ռուսաստանն ակտիվորեն մասնակցելով ԼՂ խնդրի լուծմանը, գնա որոշակի զիջումների Արեւմուտքին` հարավօսական դեպքերից հետո սեփական իմիջը բարձրացնելու համար, ՌԴ ԱԳ նախարարը նշել է. «ԼՂ հակամարտության լուծման հարցում Ռուսաստանը ոչ ներկայում, ոչ էլ անցյալում միակողմանի դիրքորոշում չի գրավել: Մենք մասնակցում ենք այդ հակամարտության բանակցային գործընթացին` համագործակցելով միջազգային կառույցների հետ, առաջին հերթին խոսքը գնում է ԵԱՀԿ ՄԽ եռանախագահողների մասին»: Ս.Լավրովը նաեւ հավելել է, որ Ռուսաստանն ունի բացարձակապես չեզոք դիրքորոշում, եւ կընդունի Երեւանի ու Բաքվի կողմից ընդունված յուրաքանչյուր որոշում:

Էմմա Գաբրիելյան

Ժամանակ Երեւան

2009-04-17

Եթե ընդդիմությունը վերցրեց Երեւանը, իշխանությունը պետք է մտածի իր ապագայի մասին

«Ժամանակ»-ի զրուցակիցը Ռազմավարական եւ ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի փորձագետ Մանվել Սարգսյանն է:

-Պարոն Սարգսյան, որքանով են կապված Հայաստանի ներքաղաքական զարգացումները Ղարաբաղյան խնդրի եւ ընդհանրապես արտաքին զարգացումների հետ:

- Այս պահին ես կարծում եմ, որ այդ խնդիրներն առավել անջատված են, քանի որ ներքաղաքական խնդիրներում ԼՂ խնդիրը չի շոշափվում, հատկապես, որ մենք գիտենք, որ ընդդիմությունը հայտարարել է, որ այդ հարցում խոչընդոտ չի հանդիսանալու իշխանություններին: Մյուս կողմից` այս պահին Ղարաբաղյան խնդիրը աշխարհաքաղաքական հետաքրքրությունների կիզակետում է հայտնվել, ինչի հետեւանքով ներքին ազդեցությունը ԼՂ խնդրի վրա օբյեկտիվորեն նվազել է: Դրա հետ կապված հակառակն էլ եղավ` ներքաղաքական պայքարն ազատվեց ԼՂ խնդրի բեռից:

- Իսկ գուցե ՀՀ իշխանությունների հանդեպ միջազգային կառույցների մեղմ վերաբերմունքը կապված է հենց ԼՂ խնդրի հետ: Մասնավորապես ինչո՞վ է պայմանավորված, որ ամենայն հավանականությամբ, ԵԽԽՎ ապրիլյան նստաշրջանի օրակարգում Հայաստանի հարցը չի լսվի, թեեւ ԵԽԽՎ բանաձեւերի պահանջները կատարված չեն:

- Այստեղ շատ ավելի կապ ունեն հայ-թուրքական հարաբերությունները: Գուցե այն մեծ շահագրգռությունը, որ Արեւմուտքում կա հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատման նկատմամբ, ինչ-որ տեղ նրանց ստիպում է հեռու մնալ Հայաստանի ներքին քաղաքական խնդիրներից: Սակայն մյուս կողմից` չի կարելի միանշանակ պնդել, որ եթե ԵԽԽՎ նստաշրջանի օրակարգում Հայաստանի հարցը չլսվի, դա մեղմ վերաբերմունք է: Հիմա Հայաստանի ներքաղաքական կյանքում բավականին բարդ սխեմա է ստեղծված` կապված առաջիկա ընտրությունների հետ, որտեղ կարելի է սպասել ներքին քաղաքական լուրջ զարգացումներ: Հայտ է ներկայացրել ՀԱԿ-ը, ինչը բավականին լուրջ գործոն է, եւ բնական է, որ շատերը չէին ուզենա խառնվել այդ գործընթացներին: Նրանք սպասում են տեսնեն, թե ինչ զարգացումներ են լինելու:

Ես կարծում եմ, որ այս ընտրությունները կարեւոր են նաեւ Եվրոպայի համար, եւ նրանք հետեւում են, թե ինչպես են իրենց պահելու իշխանությունները, որից հետո նոր իրենք վերաբերմունք կդրսեւորեն: Եթե իշխանություններն ի վիճակի լինեն այս ընտրություններում ապահովել համեմատաբար հանգիստ ընթացք, բնական է, որ դա իրենց օգտին կշրջի Եվրոպայում առկա կարծիքները: Հենց դրա հետ է կապված, որ հիմա որեւէ սրություն չի երեւում: Ո՞ւմ է պետք այս իրավիճակում որեւէ հայտարարություն անել կամ ինչ-որ բանաձեւ ընդունել, որից հետո կողմերից մեկը, հաստատ պիտի մեղադրանքներ ներկայացնի եվրոպական կառույցներին: Եթե Աստված չանի, կրկին բարդ ընտրություններ անցնեն, այս կամ այն կողմը անպայման ասելու է` այ, տեսեք, եվրոպացիներն իրենց քիթը խոթեցին Հայաստանի գործերի մեջ: Նման վիճակում, նրանք ցանկանում են մի կողմ քաշվել:

- Իսկ այսօր ինչպե՞ս եք գնահատում ընդդիմության ու իշխանության նախընտրական մարտավարությունները, երբ իշխանությունը ընտրությունների է գնում 4 ճակատով, իսկ ընդդիմությունը` մեկ միասնական:

- Իշխանությունները հասկացել են, որ դեմ-դիմաց, երկու բեւեռով իրար դեմ գնալը նշանակում է նորից «մարտի 1» ծնել, դրա համար մտածել են ավելի բարդ սխեմա ստեղծել, որի մեջ գուցե կարելի լինի, իրենց համար օգտակար ինչ-որ լուծումներ գտնել: Եթե իշխանությունը մեկ ճամբարով գնար, նորից պետք է ուժային մեքենան գործի դրվեր, ճնշումների ու ոստիկանության ռեսուրսն օգտագործվեր, իսկ երբ 4 ճակատով են գնում, իրենց խնդիրը հեշտանում է: Այս դեպքում իշխանությունը պետք է ձգտի միայն նրան, որ ընդդիմությունը չհավաքի 41 տոկոս, ինչը ավելի փոքր խնդիր է, քան բաց ճակատով ընդդիմության դեմ դուրս գալն ու հաղթելը: Բանն այն է, որ եթե անգամ իշխանությունն էլ չհավաքի 40 տոկոս, ընտրություններից հետո այդ ուժերը կարող են կոալիցիա կազմել ու հաղթանակած դուրս գալ: Իզուր չէ, որ խոսվում է նաեւ նրա մասին, որ ԲՀԿ-ն կարող է ավելի շատ ձայն հավաքել, քան ՀՀԿ-ն: Եթե իշխանությունը գնար մեկ ճակատով, պետք է 60 տոկոս հավաքեր, ինչը երբեք չի կարող:

- Իսկ ինչիսի՞ն են այս պայմաններում, ընդդիմության հաղթանակի շանսերը:

- Այս ընտրություններում իրավիճակը բարդ է, եւ այս բարդ խաղում իշխանության թեկնածուն կարող հաղթելու որեւէ շանս չունենալ: Այդուհանդերձ, ընդդիմությունից ավելի մեծ հմտություն է պահանջվում, որպեսզի թույլ չտա, որ այդ բարդ խաղում իշխանությունն իրեն հաղթի: Մյուս կողմից` պետք է հասկանալ նաեւ, որ նման բարդ խաղում իշխանությունն էլ կարող է տանուլ տալ, ինչպես դա եղավ Ղարաբաղում: Եթե ընդդիմությունը կարողանա երեւանցիներին ներկայացնել խնդրի լրջությունը, համոզել, որ մասնակցեն ընտրություններին, իշխանությունները որեւէ շանս չունեն: Նրանք պետք է աշխատեն միայն թույլ չտալ ընդդիմության բացարձակ հաղթանակ, որ հետո կարողանան երկրորդ փուլում կոալիցիա ստեղծելով իրավիճակը թեքել իրենց կողմը: Այսօր ՀՀ իշխանությունների կողմից չի նկատվում ցանկություն թույլ տալ, որ հանգիստ ընտրություն լինի, եւ դա բնական է: Ինչպե՞ս կարող է թույլ տալ, որ Երեւանում հաղթի ընդդիմությունը, քանի որ եթե ընդդիմությունը վերցրեց Երեւանը, իշխանությունը պետք է արդեն իր ապագայի մասին մտածի: Դրա համար իշխանությունը կփորձի գնալ մինչեւ վերջ, բայց ավելի նուրբ ձեւերով:

- Կիսո՞ւմ եք տեսակետը, ըստ որի Եվրոպական կառույցները կցանկանային Երեւանի քաղաքապետի պաշտոնում տեսնել ընդդիմության ներկայացուցչի:

- Եվրոպան շատ բան կարող է ցանկանալ, բայց իրականությունն այլ է: Մի անգամ նրանք խառնվել են եւ «մարտի 1» են ստացել ու հիմա չեն ցանկանում կրկին խառնվել:

- Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք տեսակետը, թե ՀԱԿ-ի հաղթանակի դեպքում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը չի աշխատի Սերժ Սարգսյանի ենթակայության ներքո: Որքանո՞վ է հիմնավոր այս պնդումը եւ ի՞նչ զարգացումներ կլինեն ընդդիմության հաղթանակի դեպքում:

- Ընդհանրապես դեռ միանշանակ պատասխան տրված չէ, թե արդյոք, ՀԱԿ-ի հաղթանակի դեպքում, Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ցանկություն կունենա աշխատել որպես Երեւանի քաղաքապետ, բայց ես կարծում եմ, որ այդ դեպքում դա հաղթողի խնդիրը չի, այլ պարտվողի խնդիրն է, մտածել, թե ինչպե՞ս են աշխատելու հաղթող կողմի հետ: Ի՞նչ է նշանակում` չեն կարող աշխատել: Բոլոր դեպքերում, իշխանությունների պահվածքը, վիճակը բավականին դժվար է լինելու, քանի որ քաղաքական մեծ ազդեցություն ու հետեւանք կարող է ունենալ ընդդիմության հաղթանակը Երեւանում: Ինչ վերաբերում է Սերժ Սարգսյանի ենթակայության տակ աշխատելուն, ապա ես չգիտեմ, թե Սահմանադրությամբ ինչպես է նախատեսված, բայց եթե Երեւանի քաղաքապետը ընտրովի պաշտոն է, ապա քաղաքապետն ինքն է տերը իր ոլորտի:

- Այսինքն` եթե Տեր-Պետրոսյանը, այնուամենայնիվ, որոշի հաղթանակի դեպքում զբաղեցնել Երեւանի քաղաքապետի պաշտոնը, ի՞նչ զարգացումներ կլինեն, ի՞նչ ներքաղաքական իրավիճակ կստեղծվի:

- Ողջ քաղաքական համակարգը կենթարկվի մեծ փոփոխությունների, որովհետեւ Երեւանի քաղաքապետը հզոր քաղաքական պաշտոն է, հատկապես հաշվի առնելով այն քաղաքական իրավիճակը, որ հիմա կա Հայաստանում: Դա լուրջ քաղաքական փոփոխությունների հիմք կարող է դառնալ, սակայն դժվար է ասել, թե դրանք որ ուղղությամբ կզարգանան:

Դա կարող է բերել եւ երկիշխանության, եւ իշխող էլիտայի ներսում փոփոխությունների: Այս դեպքում շատ բան կախված է լինելու իշխանության պահվածքից: Եթե որեւէ կերպ չցանկանան համակերպվել իրականության հետ, ստիպված են լինելու կանգնել լուրջ քաղաքական զարգացումների ու խմորումների առաջ, իսկ եթե այդքան հասունություն ունենան, որ հաշվի նստեն իրականության հետ, գուցե եւ ավելի մեղմ զարգացումներ լինեն:

Վահան Գրիգորյան

Ժամանակ Երեւան

2009-04-17