ՓՈԽԵՔ ՀԻՆ ՔԱՐՏԵԶԸ

Արցախի երիտասարդական մի քանի կազմակերպություններ դեկտեմբերի 9-ին բաց նամակով դիմել են Սերժ Սարգսյանին` կոչ անելով ՀՀ հեռուստակայանների կողմից հեռարձակվող եղանակի տեսության քարտեզներից հանել վաղուց արդեն պատմության գիրկն անցած ԼՂԻՄ պատկերն ու փոխարինել այն ՀՀ եւ ԼՂՀ քարտեզով:
՚Արցախյան պատերազմում հրադադարի ստորագրումից 14 տարի անց ստեղծվել է մի աբսուրդ իրավիճակ. մի կողմից օբյեկտիվ իրականություն է այն փաստը, որ նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ որոշ շրջաններ ընդգրկված են ներկա ԼՂՀ կազմի մեջ, այնտեղ մշտական բնակություն են հաստատել հազարավոր մեր հայրենակիցներ, մյուս կողմից այդ իրականությունը չի արտացոլվում ՀՀ զանգվածային լրատվության միջոցներումՙ,-կարծում են ՀԿ-ների առաջնորդները: Ըստ նրանց, լինի դա հոդվածներում, հեռուստահաղորդումներում, եղանակի տեսությունում, թե ուղղակի գովազդներում ԼՂՀ-ն կամ ընդհանրապես չի պատկերվում քարտեզի վրա, կամ էլ լավագույն դեպքում ընդգրկվում է միայն խորհրդային ժամանակաշրջանի ԼՂԻՄ տեսքով:
Նրանց պնդմամբ` նման քարտեզները խախտում են ԼՂՀ Սահմանադրության 142-րդ հոդվածը, համաձայն որի. ՚Մինչեւ ԼՂՀ պետական տարածքի ամբողջականության վերականգնումը եւ սահմանների ճշգրտումը հանրային իշխանությունն իրականացվում է այն տարածքում, որը փաստացի գտնվում է ԼՂՀ իրավազորության ներքոՙ:
Վերջիններիս զայրացնում է այն, որ հայկական ԶԼՄ-ները կտրված են իրականությունից ու համառորեն անտեսում են ազատագրված տարածքում ապրող մեր հայրենակիցների շահերը` ակամա սատարելով ադրբեջանական քարոզչական մեքենային` հայության դեմ մղվող տեղեկատվական ու հոգեբանական պատերազմում: ՚Փաստորեն, մեր հայրենակիցները զրկված են նույնիսկ իրենց շրջանում սպասվելիք եղանակի մասին տեղեկություններ ստանալուց: Ավելին` ազատագրված տարածքում տեղի ունեցող իրադարձությունները, այդ շրջանների բնակչության կյանքն ու առօրյան գրեթե չեն լուսաբանվում ՀՀ ԶԼՄ-ների կողմիցՙ,- ասում են նրանք:
Նշենք, որ նամակի տակ ստորագրել են ՚Արցախի Երիտասարդ Քաղաքագետների ակումբՙ-ը, Արցախի Ազատամարտիկների Միության ՚Հայրենաց պաշտպանՙ ՀԿ-ն, ՀՅԴ ՚Արցախի Երիտասարդական Միությունՙ-ը, ԱԺԿ Երիտասարդական թեւը, ՚Ազատ հայրենիքՙ երիտասարդական թեւը, ՚Վաչագան Բարեպաշտՙ ՀԿ-ն, ՚Հայկի Սերունդՙ ՀԿ-ն, ՚Ալֆա-Օմեգաՙ ՀԿ-ն, ՚Զեփյուռՙ ՀԿ-ն:

A1 պլյուս

22.12.2008

Միացո՞ւմ

Ղարաբաղում ամեն ինչ սպասելի էր եւ անսպասելի միաժամանակ: Ղարաբաղին իրոք կարելի է սիրահարվել, բայց ավելի լավ է նրան հանգիստ վերաբերվել: Հանգիստ այն առումով, որ դա Հայաստանի մի մասն է, եւ ոչ ավելին: Ավելի ճիշտ` շատ լավ կլինի, եթե հենց այդպիսի վերաբերմունք Արցախի նկատմամբ արմատավորվի մեր մոտ:
Կար ժամանակ, երբ Հայաստանում Ղարաբաղին սիրահարված էին: Հիմա այլ ժամանակ է. հիմա Ղարաբաղից հիմնականում նեղացած են: Նեղացած են նույնքան ուժեղ, որքան ժամանակին սիրահարված էին, եւ նեղացած են ուժեղ հենց այն պատճառով, որ ժամանակին սիրահարված են եղել: Այդ նեղվածության մասին լռելը սխալ է, բայց խոսելն էլ` բարդ: Այդ նեղվածությունը հիմա մեզանից շատերը փորձում են վերացնել նախկին սիրահարվածության վերարծարծումով: Դա չի ստացվի: Հին հռետորիկան քիչ է օգնելու. «սիրո աշունը էլ երբեք չի կրկնվի»: Բայց դա պետք էլ չի, քանի որ նոր սիրահարվածությունը, նույնիսկ եթե այն փաստ դառնա, ընդամենը նոր ցիկլի սկիզբ է լինելու, որի սկզբում սերն է, արանքում նեղվածությունը, իսկ հնարավոր ավարտը` բաժանվելը: Դեղատոմսը շատ ավելի պարզ է. մաշված կրքի մնացորդներից կարկատանած դրոշ կարելու փոխարեն, պետք է հասկանալ մի պարզ բան` Ղարաբաղը Հայաստանի մի մասն է` Շիրակի, Տավուշի, Սյունիքի, Կոտայքի եւ այլնի նման: Ոչ ավելի, բայց ոչ էլ պակաս: Մնացած ամեն ինչ ինքնաբերաբար հետեւում է սրանից: Հնացած ռոմանտիզմի փոխարեն, այս նոր իրապաշտությունը միայն կարող է օգնել մեզ ճիշտ դիրքորոշում որդեգրել մոտ ապագայում հնարավոր զարգացումների նկատմամբ:

Ղարաբաղ ասելով, ի դեպ, նկատի ունեմ ազատագրված տարածքներն էլ հետը: Ես բավականին երկար մտածել եմ այդ հարցի շուրջ, փորձել եմ հասկանալ տարածքները խաղաղության դիմած զիջման կողմնակիցների տրամաբանությունը, բայց այդպես էլ չեմ հասկացել, թե ինչպես են, ի վերջո, նրանք պատկերացնում բուն խաղաղությունը, որը պետք է հետեւի կարգավորման պայմանագրի ստորագրմանը: Այսինքն, ես ոչ թե խաղաղություն չեմ ուզում, այլ չեմ տեսնում կայուն եւ երկարատեւ խաղաղությունը` որպես այդ կարգի զիջումների հետեւանք: Իսկ հակառակ սցենարը` պատերազմի հնարավոր վերսկսումը զիջման արդյունքում իմ համար ավելի նշմարելի է թվում: Չեմ հասկանում նաեւ այն մարդկանց, որոնք հիմնավորում են նմանատիպ կարգավորման կողմնակից լինելու իրենց դիրքորոշումը հարեւան ժողովրդի հետ խաղաղ ապրելու ցանկությամբ, որովհետեւ ես չեմ տեսնում, որ կարգավորումը երկու ժողովուրդների հաշտեցման նպատակ հետապնդի: Կա ուժային հավասարակշռությունը փոխելու նպատակ եւ ձգտում: Ժողովուրդների թշնամանքը, կամ գոնե անբարյացակամ վերաբերմունքը ամենատարբեր պատճառներով կմնա այնպես ինչպես դա կա այսօր: Միայն թե հակամարտող կողմերից մեկի կթուլանա, իսկ մյուսը` կուժեղանա: Բայց այս ամենն էլ մեկ կողմ: Վերջին տարվա ընթացքում Հայաստանում ծավալված Շարժման, եւ հատկապես նրա երիտասարդ թեւի մեջ ես տեսնում եմ այն ստեղծագործական, եթե կուզեք «ծուռ» ներուժը, որը ծավալվելու եւ հաջողության հասնելու դեպքում կարող է նաեւ ապահովել Հայաստանի զարգացումն ու առաջընթացը, նաեւ մրցակցային առավելությունը նույնիսկ հակամարտության չկարգավորվածության պայմաններում: Իհարկե եթե խոսքը Սերժ Սարգսյանի, ախք-ի, կամ Է. Նալբանդյանի Հայաստանի մասին է, կարելի է նույնիսկ չմտածել այն հարցի շուրջ, թե արժի արդյոք հանձնել տարածքներն էլ, Ղարաբաղն էլ: Ակնհայտ է, որ այդպիսի Հայաստանը որեւէ շանս, որեւէ «էներգետիկ ներուժ» չունի ազատագրված տարածք պահելու: Բայց այդպիսի Հայաստանը առհասարակ շանս չունի նույնիսկ հենց ինքն իրեն պահելու: Այդպիսի Հայաստանը ինքին հանձնված է, պարտված է, կոտրված է: Բայց այն Հայաստանը, որը մարտի մեկին բարիկադավորվեց Մյասնիկյանի արձանի մոտ եւ փայտերով ու ձողերով դիմակայեց հրազենով զինված ապօրինի խմբերին, փրկելով իր պատիվը, եւ ցույց տալով թե Հայաստանում իրականում ինչքան տղամարդ կա, այդ Հայաստանը չի կարող ընկճել: Կարող են առարկել, որ իմ հույսն ընդամենը «ծռության» եւ հրաշքի վրա են: Բայց, եթե մենք բացառենք այդ «իռացիոնալ» թվացող գործոնները եւ ղեկավարվենք միայն քանակական հաշվարկով, ապա մենք հենց ի սկզբանե մեզ պարտված պետք է համարենք, հենց 88-ից, եթե չասենք Հայկ ու Բելի ճակատամարտից սկսած: Ինչ վերաբերվում է «ծռության»-ը, ապա դա միայն առաջին հայացքից է զուտ իռացիոնալ տարր թվում: Իրականում որոշակի չափի մեջ դա էլ հաշվարկման եւ կառավարման ենթակա գործոն է, իսկ մաքուր ռացիոնալիզմը հաճախ ինքն է հանդիսնաում որպես ամենամեծ իռացիոնալիզմ: Չի կարելի իհարկե ռազմավարությունը կառուցել միայն «կառավարելի հրաշքի» տարրի հիման վրա, բայց պետք է հաշվի առնել նաեւ, որ այդ տարրի բացառմամբ, զուտ ռացիոնալիզմի տեսակետից Հայաստան անունով երկիր եւ հայ ազգ առհասարակ չպետք է գոյություն ունենա, քանի որ դժվար չէ ապացուցել, որ այդ դեպքում մենք ուղղակի անհետացման ենթակա պատմական մի անախրոնիզմ ենք, կուրյոզ, լավագույն դեպքում` թանգարանային նմուշ: Եվ մինչեւ 88-ը մենք կարծես հենց այդ էինք` Սովետական Հայաստանի ջերմոցային պայմաններում պահվող մի հանրապետություն-թանգարան բաց երկնքի տակ: 88-ից հետո մենք դառանք թեկուզ համեստ չափերի մեջ բայց` սուբյեկտ: Հիմա ամբողջ խնդիրն այն է, որ կարգավորումը կարող է կրկին ապամոնտաժել այդ սուբյեկտությունը: «Կարգավորումը» կարող է հերթական աղետ դառնալ, մի հարված, որին մեր հոգեբանությունը գուցե այլեւս չդիմանա:

Բայց այս ամենը հարցի տեսական կողմն է: Այսօրվա իրականությունն այն է, որ Հայաստանի ու Ղարաբաղի հասարակությունները տարբեր ժամանակներում եւ տարբեր հարթություններում են ապրում: Հենց այդ իմաստով եմ ասում, որ Ղարաբաղում ամեն ինչ սպասելի էր եւ անսպասելի միաժամանակ: Սպասելի էր, որ մենք իրար դժվարությամբ ենք հասկանալու, բազմաթիվ սուր անկյուններ ենք ունենալու, եւ խոսակցությունը սկսելու ենք ոչ թե նույնիսկ զրոյից, այլ պատկերավոր ասած` մինուս տասից: Այնուամենայնիվ շատ սխալ կլիներ, վախենալով բարդություններից, առհասարակ չսկսել խոսակցությունը: Որովհետեւ, Ղարաբաղում գտնվելով, զգում ես, որ հայերիս երկու մասի բաժանումը իրոք անհեթեթություն է, եւ ինչպես եւ սպասելի էր այնտեղ ապրում են նույնպիսի հայեր, որոնք, մեծ հաշվով, ոչնչով չեն տարբերվում, օրինակ, զանգեզուրցիներից կամ լոռեցիներից: Կարեւորագույն խնդիրը, որն առկա է մեր մեջ, հենց այն է, որ զուտ մարտավարական նպատակներով ժամանակին հռչակված Ղարաբաղի անկախությունը, եւ Հայաստանի ու Արցախի միջեւ եղած սահմանը երկու կողմն էլ ինչ որ պահից սկսել են շատ լուրջ ընդունել: Եթե այդ սահմանը ջնջենք, ապա մի կողմից ղարաբաղցիները չեն կարողանա արադարանալ, որ նրանք Հայաստանի ներքաղաքական գործերին չեն խառնվում նույնիսկ ամենածայրահեղ դեպքերում, եւ հայաստանցիներն էլ ի պատասխան դրան առիթ չեն ունենա պնդել, թե այդ դեպքում էլ նրանք իրենց իրավունք են վերապահում այլեւս թիկունք չկանգնել Արցախին վտանգի պահին: Ամեն դեպքում, սակայն, երկու կողմերը դեռ շատ հեռու են իրար այս պարզ ճշմարտությունները հասկացնելու առումով: Խնդիրն այն է, որ կողմերից ամեն մեկը կրողն է ճշմարտության միայն մի մասի, եւ չի ուզում տեսնի, որ ճշմարտությունը մեկն է:

Հրանտ Տէր-Աբրահամեան
Հայկական ժամանակ
22.12.2008

ԿԱՐԵՎՈՐԸ ԺԱՄԱՆԱԿԻՆ ՅՈՒՐԱՑՆԵԼ ՈՒՐԻՇԻ ՓԱՌՔԸ ԵՎ… ԼՌԵԼ, ԼՌԵԼ

Վերջերս մի փոքրիկ սկանդալ եղավ` Ռուսաստանի Գերագույն դատարանը ցրեց բազմաթիվ ակադեմիաներից մեկը, դրան մեղադրելով խարդախության մեջ: Պարզվեց, որ գեներալական համազգեստով հնարամիտ մարդկանց մի խումբ լավ էր յուրացրել հետխորհրդային չինովնիկների եւ այլ մաստերի գործիչների հակումները. տարիներ շարունակ պատրաստել են կեղծ մեդալներ եւ «հատուկ վաստակի» համար առաջարկել տեղական առաջնորդներին ու բոլոր ցանկացողներին, ովքեր ժամանակին վճարում էին «բարեգործական» անդամավճարները: Գեներալները լավ գումարներ էին աշխատել, մինչեւ բռնվելը:

Եւ ահա հետաքրքիր զուգադիպություն: Նույն օրերին ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանը նախկին նախագահ Արկադի Ղուկասյանին շնորհեց Արցախի հերոսի կոչում եւ Ոսկե արծիվ շքանշան: Մինչ Հայաստանի ու Ղարաբաղի հասարակայնությունը տարակուսանքով էր հետեւում Ղուկասյանի ռազմական սխրանքների մասին ձոներին, հիշվեց, որ այս երկու գործիչներն անցյալ տարի «արժանացել էին» Պետրոս Մեծի շքանշանին: Եւ հենց այն ակադեմիայում, որը խարդախության համար ցրել էր Ռուսաստանի Գերագույն դատարանը: Ընդ որում, մեկը շքանշանն ստացել էր մինչ նախագահի պաշտոնից աղմուկով հեռանալը, մյուսը` նախքան պաշտոնի նմանատիպ աղմուկով ստանձնումը:

Հայ հասարակությունը ողջ անցնող տարին փորձում է Լեռնային Ղարաբաղի ղեկավարությունից մի խոսք լսել: Սակայն Ղարաբաղից միայն քար լռություն է: Կարելի է նույնիսկ պնդել, որ Լեռնային Ղարաբաղի ղեկավարության լռությունը դառնում է ռազմավարական բնույթի համազգային նշանակության խնդիր: Կային ժամանակներ, երբ ղարաբաղցի ցանկացած գործիչ, լինի պատգամավոր կամ չինովնիկ, օգտագործում էին ցանկացած հնարավորություն` հայ ժողովրդին «քաղաքական իմաստությանը» հաղորդակից դարձնելու:

Սակայն այդ ժամանակներն անցել են: Հիմա գրեթե անհնար է Ղարաբաղի պետական այրերից մի խոսք լսել Ղարաբաղի գործերի մասին: Ասածներն էլ մոտավորապես հետեւյալն է` մենք լռում ենք` չխանգարելու ղարաբաղյան կարգավորմանը: Ինչպես հայտնի հեքիաթում` հո չենք կարող համ զանգ կախել, համ ճառ ասել: Թերեւս, շուտով հայությունը մրցույթ կհայտարարի «ԼՂՀ ղեկավարության լռության խնդիրը» գիտական աշխատանքի համար: Ի վերջո, այդ լռությունն արդեն գիտական ուսումնասիրության կարիք ունի, քանի որ այլ միջոցները` ճանաչելու դրա էությունը եւ պատճառները, արդյունք չեն տալիս:

Այս ֆոնին ԼՂՀ-ում շքանշանների շուրջ ճոխ անցուդարձից շատերի մոտ տպավորություն մնաց, թե Ղարաբաղում հարմար թեմա են գտել իրենց մասին ինչ որ կերպ հայտարարելու: Բանն այն է, որ ղարաբաղցիներին վաղուց արգելել են թե «զանգ կախել» (Ղարաբաղի հարցով զբաղվում է ով ասես, բացի ԼՂՀ ղեկավարությունից), եւ թե ավել պակաս չճառել, եւ թերեւս մնացել է միայն փոխել թեման, որպեսզի ինչ որ բան ասեն: Եւ կրկին այն չէր` ստիպված էին արագ լռել: Ռուսաստանյան սկանդալը փչացրեց գործը:

Ինչ որ ժամանակից ղարաբաղյան չինովնիկներին վճարում են միայն այն բանի համար, որպեսզի լռեն: Բոլոր նրանք, ովքեր համաձայն չեն, վաղուց հեռացվել են իրենց պաշտոններից:

Ահա եւ ղարաբաղյան պետական կյանքի իմաստությունը: Բայց ողջ ամբողջը: Պետք է նաեւ հասկանալ, թե ինչու այդպես եղավ եւ ինչպես է ապահովվում նման իմաստուն կյանքի կայունությունը: Չէ որ Ղարաբաղի ժողովուրդն աչքի է ընկնում հերոսականությամբ եւ համառությամբ: Իսկ այս դեպքում անհասկանալի է, թե ինչ կատարվեց: Բայց սա նույնպես բացատրելի է` Ղարաբաղի ժողովուրդը վաղուց հույսեր չի կապում չինովնիկների ու պատգամավորների հետ: Հասկացել է, որ Ղարաբաղի պաշտոնատարներն ընդամենը «Ղարաբաղի տերերի» սպասարկուներն են: Այդպես էր խորհրդային ժամանակներում, այդպես է նաեւ հիմա: Ինչ պահանջես նմաններից:

Իրենք` Ղարաբաղի ղեկավարներն էլ չեն թաքցնում իրենց դերը Ղարաբաղի կյանքում: Ցանկացած հարցադրման ի պատասխան հնչում է նույն պատասխանը` ինչ կարող ենք անել, Հայաստանն այդպես է ուզում: Գավառի սովորական կյանք: Կարծես չկա պատերազմի վերսկսման վտանգ, եւ նույնիսկ ԼՂՀ միջազգային ճանաչման խնդիր: Ինչպես Ռուսաստանի գոյություն չունեցող Բիրոբիջանի ինքնավարությունը: Կարեւորը` միշտ ժամանակին եւ ուշադիր նայել Հայաստանի ղեկավարության աչքերին, հանկարծ որեւէ բան բաց չթողնելու համար:

Բայց դա ամբողջը չէ: Պետք է պարզել, թե ինչպես է ապահովվում նման «իմաստուն» կյանքի կայունությունը: Թեկուզ այն բանի համար, որպեսզի ավելի հասկանալի լինի ոչ միայն լռության ֆենոմենը, այլեւ շքանշանների ու կոչումների ողջ պատմությունը եւ դրանց նշանակությունը ղարաբաղյան գործիչների համար: Չէ որ միշտ չէ, որ ուշադրություն ես դարձնում լռության ֆոնին կատարվածին: Ուշադիր դիտելով, կարելի է արագ հասկանալ, որ ղարաբաղյան լռությունը լռություն չէ, այլ սեփական արժանիքների առասպելի լուռ ցուցադրում: Դա յուրահատուկ բան է, մնջախաղի անվերջանալի թատրոն:

Ինչպես բոլոր հետխորհրդային առաջնորդները, այդ թվում ղարաբաղյան չինովնիկները, սիրում են սեփական ժողովուրդներին զարմացնել իրենց արտասահմանյան կապերով եւ «անձնական միջազգային ճանաչվածությամբ»: Կյանքը ցույց է տվել, որ նման տեխնոլոգիային տիրապետումը հաջողության բանալին է: Եվ դա հասկանալի է` նրանք չունեն սեփական պետքականության եւ անփոխարինելիության ցուցադրման այլ մեթոդներ: Մնում է միայն շքանշաններով եւ արտասահմանյան հեղինակությունների հետ լուսանկարներով հասարակություններին հիմարացնելը: Եւ կարեւորը` հնարավորինս լռել` սեփական տերերին հանկարծ չբարկացնելու համար: Չէ որ իշխանությունը ժողովրդից չէ, այլ` «վերեւից»…

Լռել եւ գլուխ տանել` ահա ժամանակակից պետական ծառայողի փիլիսոփայությունը: Ահա սա չի հասկանում հայ հասարակությունը: Այդ պատճառով էլ «ազգի հայրերը» աջուձախ փայլատակում են կոչումներով ու շքանշաններով: ԼՂՀ նախագահների դեպքում տգեղ ստացվեց` չափազանց արագ բացահայտվեց խաբեությունը: Եւ այս դեպքում չես հասկանում, ով է ավելի խարդախություն արել` ռուսական ակադեմիայի ղեկավարները, թե նրանց շքանշանակիրները:

Հնարավոր է, ոչ պակաս աղմուկով կավարտվի ԼՂՀ ներկա եւ նախկին նախագահների ներկայիս մտահղացումը: Չէ որ խոսքը ոչ թե ինչ որ կոչման, այլ Արցախի հերոսի մասին է: Դա հատուկ մարտական ծառայությունների համար է: Լավ, ասենք թե այդ կոչմանն արժանացած Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը ինչ որ կերպ առնչվել են ռազմական գործերին: Բայց որտեղից է պեղել Բակո Սահակյանը Արկադի Ղուկասյանի մարտական ծառայությունները` ոչ մի կերպ չեն կարողանում հասկանալ նույնիսկ նրա թիմակիցները: Գուցե Սամվել Բաբայանի հետ պայքարում է ցուցաբերել ռազմական ունակություններ: Պետք է մի քիչ սպասել: Հնարավոր է Բակո Սահակյանը հերոսի կոչում շնորհի ուրիշ որեւէ մեկին, ասենք նախկին վարչապետ Անուշավան Դանիելյանին: Այդժամ հնարավոր կլինի պարզել նրա որոշումների տրամաբանությունը:

Հնարավոր է, Ղուկասյանը միտք ուներ զարմացնել ինչ որ մեկին, ասենք արտասահմանի հայերին, եւ այն էլ Արցախի հերոսի կոչումով: Ով է իմանում աշխարհում, թե ինչպես են շնորհվում կոչումները Ղարաբաղում: Վերցրու ու փախիր: Իսկ Ղարաբաղում թող մտածեն ու վիճեն` Ղարաբաղի բեմն արդեն խաղացվել է: Այստեղ որսալու բան չկա: Կարող է ընդհանրապես Ադրբեջանին վերադարձնեն: Կարեւորը` ուրիշների փառքը ժամանակին յուրացնել` պետք կգա օր ծերության:
Լավ կլիներ` այս շքանշանի հետ էլ նույնը չպատահեր, ինչ մոսկովյան ակադեմիայի: Չէ որ հայտնի չէ, թե ինչ պայմաններով է ստացվել այդ շքանշանը: Չէ որ, եթե չկան մարտական ծառայություններ, պետք է գնահատվեին այլ ծառայությունները: Բակո Սահակյանը ռուսական տխրահռչակ գեներալ-ակադեմիկոսներից ավելի միամիտ չէ:

ԱՐՑԱԽ ՄՅՈՒՍ ՀԱԲԱՆԴԵՑԻ
Լրագիր
18/12/2008

ԱԴՐԲԵՋԱՆՆ ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԿԵՐՈՋ ԿԱՐԻՔ ՈՒՆԻ

ԻԳՈՐ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ: ԽՍՀՄ-ի փլուզման հետ մեկտեղ նկատելի դարձավ, որ Հայաստանում ու Վրաստանում հայտնվել են մի քանի տասնյակ մարդիկ, ովքեր անչափ մտահոգված էին «ազգային գաղափարի» որոնումներով: Այդ գաղափարի անհրաժեշտության հետ կապված վստահությունը փոխանցվեց նաև նոր սերունդներին, ինչպես այդ երկու, այնպես էլ այլ ժողովուրդների, որոնց մտավորականները չկարողացան հաղթահարել ուշացած ռոմանտիզմը և ինտեգրացվել նոր պայմանների դաշտում: Ադրբեջանում, սակայն, այդ գաղափարի որոնումները բնորոշ էին երկու-երեք մտավորականների, ովքեր անհուսորեն ռուսացած էին և բացարձակապես չէին համապատասխանում իրենց էթնոսի իրական իդեալներին: Դեռ նավթային ծրագրերի իրագործումից շատ առաջ ադրբեջանական հասարակությունն ու վերնախավը միանգամայն գիտակցված և առանց որևէ ամոթխածության ընդունեցին այն իրողությունը, որ Ադրբեջանի համար «ազգային գաղափարը» նավթն է: Այսպիսով, նավթը դարձավ բոլոր հնարավոր քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական ու հոգևոր խնդիրների լուծման միջոց: Ադրբեջանն արդեն զգացել է նավթային եկամուտների առավելությունը, սակայն միաժամանակ նավթի մեծ ծավալների արտահանման ժամանակաշրջանը կրճատվում է: Մնում է միայն հինգ տարի, և 2012 թվականից հետո նավթի արդյունահանման ծավալները կտրուկ կնվազեն, իսկ բազային խնդիրների լուծումը դեռ շատ հեռու է:

Ներկայումս Ադրբեջանն առաջատար գործընկերների հետ իր հարաբերություններում բացել է բոլոր խաղաքարտերը: Բաքուն, ըստ էության, ընդունել է բոլոր պայմանները, որ առաջադրել են արևմտյան գործընկերները նավթի ու գազի արդյունահանման առումով, անվտանգության և ռազմական համագործակցության ոլորտում: Ղարաբաղի հարցում Ղարաբաղի իրական և ոչ դեկլարատիվ դիրքորոշումը, ըստ էության, նույնպես հանգում է արտաքին գործընկերների պայմանների ընդունմանը: Ավելին` Ադրբեջանի դիրքորոշումը Ղարաբաղի հարցում իրենից ներկայացնում է հարկադրական համաձայնություն «կարգավորման» լավագույն տարբերակին: Միաժամանակ նավթը շարունակում է մնալ բոլոր հիմնական պրոբլեմների լուծման միակ հույսն ու միջոցը: Այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանը 1992-ի ամռանը զրահատանկային զորամասերի մասնակցությամբ ավարտեց Ղարաբաղի հայ բնակչության նկատմամբ երկրորդ պատժիչ գործողությունը, պարզվեց, որ այդքանով հանդերձ, Ադրբեջանը չի կարողացել լուծել իր խնդիրները: Բաքվում տեղի ունեցավ պետական հեղաշրջում, որից հետո Հեյդար Ալիևը դրեց Ադրբեջանի արտաքին քաղաքականության հիմքերն ու նախանշեց նրա հիմնական սկզբունքները, ինչն իր մեջ ենթադրում էր բազմավեկտորություն:

Սակայն ԱՊՀ-ի ոչ մի պետություն այդպես էլ չի կարողացել ձևավորել և ամբողջությամբ իրագործել բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականություն, քանի որ դրա համար անհրաժեշտ միջոցները, նյութական ու քաղաքական ռեսուրսներն անհասանելի են նորանկախ պետությունների, այդ թվում` Բալթյան երկրների համար: Խնդիրը նույնիսկ ռեսուրսների մեջ չէ, ակտուալ էլիտաներն այդ երկրներում պատրաստ չեն և հետաքրքրված չեն այդքան բարդ արտաքին քաղաքականության իրականացմամբ, որն իր մեջ բարձր ռիսկայնություն ունի, այդ թվում` ներքին քաղաքականության առումով: Ադրբեջանում վաղուց հասկացել են, որ արևմտյան հանրությունը դիտարկում է իրենց երկիրը բացառապես իբրև գազի ու նավթի մատակարարի ու բացարձակապես հետաքրքրված չէ ժողովրդավարության կայացմամբ: Արևմուտքին ընդամենը պետք է, որ Ադրբեջանում լինի վարչական կարգ ու կանոն և ներքին կայունություն: Արևմտյան հանրությունը բոլորովին չի պատրաստվում լուծել ղարաբաղյան խնդիրը և անկեղծորեն հայտարարում է, որ այդ պրոբլեմը չունի քաղաքական լուծում` կողմերի ներկա դիրքորոշումների պայմաններում: Իսկ ԱՄՆ-ն ընդհանրապես դարձել է էթնիկ տարածաշրջանների անկախացման հզորագույն նախաձեռնողը, և Եվրոպայի երկրներում շատ քաղաքական ուժեր նպաստում են այդ ծրագրի իրականացմանը:
Երկար տարիներ Եվրոպայում քաղաքական հետազոտություններով զբաղվող փորձագետների համար վաղուց արդեն գաղտնիք չէ, որ առնվազն եվրոպական փորձագիտական հանրության մեջ որոշակի տարածված կարծիք կա Հարավային Կովկասի երկրների` Եվրամիության կազմ ինտեգրացվելու հետ կապված: Կարելի է նշել առնվազն երկու տասնյակ եվրոպական փորձագետների, որոնք սերտ կապված են եվրոպական կառույցների և առաջատար եվրոպական պետությունների կառավարությունների հետ և հնարավոր են համարում Հայաստանի ու Վրաստանի ընդգրկումը Եվրոպական Միության կազմ, բայց ոչ մի դեպքում` Ադրբեջանի հայտնվելն այնտեղ: Ընդ որում, բացարձակ անկեղծորեն, սակայն ոչ հրապարակային ռեժիմում բացատրվում է, որ Հայաստանն ու Վրաստանը կարող են ընդունվել Եվրամիություն, որպես, ոչ ավել-ոչ պակաս, քրիստոնեական պետություններ: Եվրոպական անվտանգության հարցերով առաջատար բրիտանական մասնագետ Կլաուս Բեքերը պնդում է, որ նույնիսկ մի քանի տարի առաջ նման բան չէր ասվում անգամ գաղտնի շփումների ժամանակ: Իհարկե, ներկայումս այս թեման դեռևս հրատապ չէ, և խնդիրը բոլորովին էլ քաղաքական որոշումների գործընթացների սելեկտիվությունն ապահովելը չէ: Սակայն այն, որ Եվրոպան արդեն սկսել է առաջադրել ու քննարկել նույնիսկ այսպիսի «էկզոտիկ» հարցեր, միջազգային հարաբերություններում նոր իրողությունների արտահայտությունն է:

Առայժմ ԱՄՆ-ի, ՆԱՏՕ-ի և Եվրամիության փոխհարաբերություններում Հարավային Կովկասի պետությունների հետ չկան ինստիտուցիոնալ տարբերություններ: Բայց վաղ թե ուշ, հավանական է, որ նույնիսկ շատ արագ կառաջանա գործնական հարցը, թե ինչու է Եվրամիությունը մերժում Թուրքիային, բայց պատրաստ է իր կազմում տեսնել Ադրբեջանին, որը նույն էթնոկրոնական և քաղաքական մոդելի պետություն է: Ցանկացած դեպքում Ադրբեջանը մշտապես զգում է իր անհավասարությունն արևմտյան հանրության հետ հարաբերություններում և գործնականում տարբերություն չի տեսնում Եվրամիության և ԱՄՆ-ի հետ փոխհարաբերությունների մեջ: Ադրբեջանական հիասթափության հաջորդ օբյեկտը Թուրքիան է, նրա քաղաքականությունը: Թուրքիան, որ մեծ դժվարությամբ է լուծում իր խնդիրներն արտաքին ու ներքին քաղաքականության մեջ և անիմաստ համարում խորքային ներթափանցումը Հարավային Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի պրոբլեմների մեջ, երբ բուն Անատոլիան տարաբաժանված է մասերի, այդ գործընթացը շարունակվում է նոր առաջնահերթությունների որոնման ձևով: Ադրբեջանական էլիտայի հավերժական գաղափարի համաձայն, Թուրքիան ոչ միայն պետք է օգնի Ադրբեջանին, այլև նրա փոխարեն լուծի բոլոր պրոբլեմները: Այս գաղափարը շարունակում է մնալ ադրբեջանական սպառողական մտածողության արատավոր մասը: Թուրքիայի նկատմամբ ադրբեջանական մոտեցումն ունի երկու բաղադրիչ` անատոլիական մոդելի կրկնօրինակումը և Թուրքիայի պահվածքի ընդօրինակումը: Գումարած սպառողական մտածելակերպը, որը, ի վերջո, հանգեցրել է խոր հիասթափության Թուրքիայի նկատմամբ` իբրև ազգակից պետության և ռազմավարական գործընկերոջ: Միանգամայն հասկանալի է, որ Թուրքիան բոլորովին չի շտապում լուծել Հայաստանի հետ կապված բոլոր պրոբլեմները, այլ ծրագրում է բոլորովին ուրիշ, էքսպանսիոնիստական խնդիրների լուծում ընդհանուր տարածաշրջանում: Սակայն նույնիսկ դեպի Հայաստան ձեռնարկած Թուրքիայի սահմանափակ քայլերն Ադրբեջանում արդեն դարձել են ոչ միայն ծայրահեղ գրգռվածության առիթ, այլև Բաքվի առաջ դրել մի շարք կարևոր հարցեր: Ռուսաստանի գործողությունները Վրաստանի նկատմամբ վերջնականապես հավասարակշռությունից հանեցին Ադրբեջանի ղեկավարությանը, իսկ նման հոգեվիճակը լավ խորհրդատու չէ արտաքին քաղաքականության մեջ:
Ադրբեջանը փորձում է բազմազանեցնել իր արտաքին քաղաքականությունը Ռուսաստանի հետ «նոր» հարաբերություններով, ինչն ԱՄՆ-ում, անգամ Թուրքիայում ոչ թե մտահոգություն, այլ քմծիծաղ է առաջացնում: Շլացնելու նպատակ հետապնդող այդ փոխադարձ քաղաքական նախաձեռնությունը հանգեցրեց ղարաբաղյան հիմնախնդրի հետ կապված «ռուսական նախագծի» հրատապ երևան գալուն: Ավելի հարմար նախագահ Ռուսաստանում, քան Դ. Մեդվեդևն է, Ադրբեջանի համար այլևս չի գտնվի: Բացարձակապես անփորձ քաղաքական գործիչ, կորպորատիվ հայացքներով ու կեցվածքով, որն ավելի շատ հիշեցնում է ահռելի փողեր տնօրինող կոմերցիոն ընկերության հաջողված մենեջերի, ում հետ կարելի է խոսել ինչպես բրոքերի հետ: Գտնվելով բավական աննախանձելի վիճակում ոչ միայն միջազգային ասպարեզում, այլև սեփական կառավարության ներսում, Դ. Մեդվեդևը կարիք ունի արտաքին քաղաքական արագ ու ցուցադրական հաջողությունների, որոնք կհամադրվեին կոմերցիոն առավելությունների հետ: Ղարաբաղյան թեման դարձավ մեծ կեղծիք հենց Դմիտրի Մեդվեդևի համար, քանի որ շատ շատերը Մոսկվայում այդ նախագծի ստեղծման ամենասկզբից հետ էին քաշվում նոր նախագահից` հասկանալով դրա կանխատեսելի տապալումը: Ամենայն հավանականությամբ, ադրբեջանական լոբբինգը բավական ազդեցիկ գտնվեց, եթե նույնիսկ այդպիսի խայտառակ տապալումից հետո Հայաստանի վրա շարունակվում է ճնշումը Ղարաբաղի հարցով: Անկասկած, Ադրբեջանը զգացել է Ռուսաստանին դիմելու իր նախաձեռնության ողջ ապարդյունությունը իբրև մի տերության, որն ընդունակ է լուծել ղարաբաղյան հարցը Բաքվի օգտին առանց իրեն էական վնաս պատճառելու: Ղարաբաղյան հիմնախնդրի լուծումն ադրբեջանական սցենարով կհանգեցնի Ռուսաստանի համար Հարավային Կովկասի լիարժեք կորստին և արդեն հիմա Ռուսաստանը հասկացել է, որ հավերժ կորցրել է Հայաստանի ու հայերի նվիրվածությունն ու անկեղծությունը` ձեռք բերելով նոր ու շատ անցանկալի թշնամի, որը գտնվում է հենց ռուսական ճամբարում: Այսպիսով, Ադրբեջանի բազմավեկտոր քաղաքականությունից ոչինչ դուրս չեկավ, ինչպես նաև նրա «բախտակից» մյուս ընկերների մոտ դա չստացվեց: Ադրբեջանի պատմական ճակատագիրը շատ անորոշ է, նրա տեղը տարածաշրջանի ապագա աշխարհաքաղաքական դասավորության մեջ` անհասկանալի: Ադրբեջանի ապագա նախապատվությունները կասկածելի են, իսկ նրա հասարակությունը, քաղաքական ու հոգևոր առումով, ընդհանրապես հասունացած չէ, որպեսզի այդ պետական կազմավորման վրա մեծ խաղագումարներ դրվեն իբրև ռազմավարական գործընկերոջ:

Եվրոպայի և Եվրասիայի «պատմական» պետությունների համար բազմաթիվ խնդիրներ կան Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում, և նույնիսկ Թուրքիան Բաքվին չի դիտարկում իբրև լիարժեք գործընկերոջ` որոշակի զգուշավորությամբ ընդունելով նրա նախաձեռնություններն ու հավակնությունները: Կան շատ նախանշաններ ու փաստեր, որոնք ապացուցում են ժամանակակից թուրքական և ադրբեջանական շահերի անհամատեղելիությունը: Բաքվում սկսել են գլխի ընկնել, որ Թուրքիան ամենևին էլ շահագրգռված չէ ամբողջական քաղաքական կառույցներով ադրբեջանական պետության ձևավորման մեջ: Թուրքիան շահագրգիռ է Ադրբեջանի ենթակայությամբ այն աստիճան, որ նա այնքան էլ չպնդի Ղարաբաղի հարցի լուծման իր պահանջը: Անկարայում հիանալի հասկանում են, որ ղարաբաղյան հարցը հանդիսանում է և նույնիսկ ավելին` կարող է վերածվել ավելի լուրջ խոչընդոտի մոտակա միջնաժամկետ տարածաշրջանային և միջտարածաշրջանային խնդիրների լուծման համար: Ղարաբաղյան թեման չի կարող շեղել Թուրքիային ավելի կենսական խնդիրների լուծումից, Անկարայի վերնախավի համար դա ընդամենն ադրբեջանական հավակնությունների հարց է, ոչ ավելի: Ադրբեջանական պրոբլեմների եվրոպական ընկալումն այնքան անընդունելի ու օտար է ադրբեջանցիների աշխարհընկալմանը, որ Բաքվում վաղուց հասկացել են` երկիրն ամենասահմանափակ շանսերն ունի զարգանալու հենց եվրոպական վեկտորի ուղղությամբ: Առաջին հայացքից եվրոպական առաջնահերթությունները, որոնք ենթադրում են «տարածքային ամբողջականության» հարգում և «փախստականների» վերադարձ, կարծես լիովին համապատասխանում են ադրբեջանական շահերին: Սակայն Եվրամիությունը, մայրցամաքային Եվրոպայի առաջատար պետությունները չունեն տարածաշրջանում օպերացիոն կառավարման համակարգ, ոչ էլ պատրաստվում են այն ստեղծել: Ղարաբաղյան հիմնախնդրի լուծմանը մոտենալու Եվրամիության փորձերի յուրաքանչյուր փուլն ավարտվում է տապալմամբ, ինչը բացահայտում է այդ գաղափարի ու ջանքերի անհեռանկարայնությունը: Արևմուտքում Ադրբեջանի միակ իրական գործընկերն ԱՄՆ-ն է` Մեծ Բրիտանիայի հետ նրա գործընկերային հարաբերությունները հաշվի առնելով: Միայն ամերիկացիներն են Եվրասիայում կառուցում որոշակի աշխարհաքաղաքականություն և կարիք ունեն հուսալի գործընկերների, ինչպես նաև իրենց ռազմավարության ծավալման «հրապարակների»:

Գեոռազմավարական պայմանների ու առանձնահատկությունների տեսանկյունից Ադրբեջանը բնութագրվում է իբրև իդեալական տարածք տարբեր նշանակության ռազմական բազաներ ստեղծելու համար: Եվ հավանաբար շատ շուտով ԱՄՆ-ը կշարունակի իր քաղաքականության իրագործումն Ադրբեջանի նկատմամբ: Սակայն հարց է առաջանում, թե ինչ տեղի կունենա, որքանով կմեծանա Ադրբեջանի նշանակությունն ԱՄՆ-ի համար իբրև տարածաշրջանային գործընկերոջ: Հնարավոր է, որ միայն ուժեղանա ԱՄՆ-ի ֆունկցիոնալ ներկայությունն այդ երկրում, իսկ դրանք բոլորովին էլ համարժեք հասկացություններ չեն: Գործընկերոջ հետ տեղի է ունենում որոշակի երկխոսություն համապատասխան ձևաչափով, իսկ «հրապարակն» օգտագործվում է միայն տեխնիկական նպատակների համար: 2005-07 թթ. իրադարձությունները, երբ Ադրբեջանն իրագործում էր Հայաստանի հետ պատերազմի վերսկսման իմիտացիայի իր ծրագիրը, ամերիկացիները բավական հասկանալի բացատրեցին ադրբեջանական առաջնորդներին, որ նրանք իրենց արժանիքների շնորհիվ չեն ստանում մեծ եկամուտներ և ձեռք բերում սպառազինություն, այլ արևմտյան պետություններն են ստեղծել այդ պայմանները: Եվ նրանց համար ընդունելի տարբերակ չէ ռազմական գործողությունների վերսկսումը: Սա դասական օրինակ է, թե ինչպես են տեխնիկական խնդիրների շուրջ «բանակցում» «հրապարակի» հետ: ԱՄՆ-ը կարիք չունի Ադրբեջանն ընդգրկելու իր ռազմավարական գործընկերների ցանկում, չնայած Վաշինգտոնում գործող վարչակազմի` այդ թեմայով հնչեցրած պաշտոնական հայտարարություններին: Ամերիկացիները շատ լավ հասկացել են, որ Ադրբեջանը ժամանակակից աշխարհում, ԱՄՆ-ից բացի, ռազմավարական գործընկեր չունի, ինչպես էլ «ռազմավարական գործընկերություն» բառակապակցությունը տարբեր ձևափոխումներով օգտագործվի տեխնիկականից մինչև քաղաքական հարցերի շրջանակում: Իսկ Հայաստանը, ինչպես ոչ մի այլ պետություն, շահագրգիռ է, որ հենց ԱՄՆ-ը դառնա ոչ միայն Ադրբեջանի գործընկերը, այլև միակ գործընկերը: Այն համատեքստում, որ «միակ» բառն էլ հենց նշանակում է ռազմավարական և ոչ ուրիշ որևէ բան:

Միաժամանակ կան սպասումներ, որ Վրաստանն է դառնալու ամերիկյան բազաների տեղակայման «հրապարակ» այս տարածաշրջանում, իսկ Ադրբեջանին կվերապահվեն հիմնականում տրանզիտային գործառույթներ: Ադրբեջանի արտաքին հարաբերություններում ԱՄՆ-ի առաջատար դերը թույլ կտա Բաքվին պահպանելու հարաբերական ինքնուրույնություն արտաքին քաղաքականության մեջ, անվտանգության հարցերում, ինչպես նաև բովանդակային երկխոսության հնարավորություն այլ գործընկերների հետ: Կարիք չի լինի փոխըմբռնման հասնել այլ տերությունների հետ, և Ադրբեջանը հարկադրված կլինի համակերպվելու այն իրողությանը, որ նավթը և միայն նավթն է ազգային գաղափարը, որը չի բավականացնի մեծ հավակնություններն իրագործելու համար, բայց միանգամայն բավարար է բարեկեցիկ գոյություն պահպանելու տեսանկյունից: Բաքվում պետք է բավարարվեն այսպիսի հեռանկարով:

Իրավունք դե ֆակտո
Լրագիր

22 Դեկտեմբերի, 2008

Горе от ума: азербайджанское «миролюбие» и армянский «култур-мултур»

Очевидно, Москва решила вконец спутать всем карты на Южном Кавказе – друзьям и врагам, сочувствующим и злорадствующим. На фоне интенсивных переговоров по урегулированию нагорно-карабахского конфликта, координированных усилий Турции и Азербайджана по планомерному пожиранию остатков Грузии, кремлевская администрация решила ограничиться в Армении мероприятиями, которые прекрасно характеризуются термином «култур-мултур».
«Култур-мултур» - это уникальный продукт современной российской политической технологии, суть которого в организации ни о чем не говорящих и ничего не значащих мероприятий. Особенно широко «култур-мултур» применяется во взаимоотношениях с Арменией и Азербайджаном. Скажем, в Ереване проводится конференция «Творчество Айвазовского и вековое российско-армянское братство», а в Баку круглый стол «Наследие Магомаева и огни Баку» - все рады, всем приятно, но укреплению позиций России и решению накопившихся в регионе проблем такая активность явно не способствует.

Казалось, порочной практике положен конец. Недавно финансируемый одним из кремлевских управлений Фонд развития «Институт Евразийских Исследований», который возглавляет Валерий Турсунов, провел в Баку резонансное мероприятие с резонансным же названием - «Азербайджан в ХХI веке – стратегия успеха». Впервые на этой конференции обозначился публичной активностью новый начальник управления президента РФ по межрегиональным и культурным связям с зарубежными странами Сергей Винокуров, который выступил с целым рядом политических заявлений, в частности, о том, что подписанная в Москве декларация по урегулированию нагорно-карабахского конфликта является «дорожной картой» решения проблемы. Участники мероприятия в Баку приняли заявление, в котором нашли место и такие слова: «Участники круглого стола «Азербайджан в ХХI веке – стратегия успеха» поддерживают миролюбивую политику Азербайджанской Республики, направленную на поддержание мира и добрососедства с государствами Черноморско-Каспийского региона, ее стремление мирно и терпеливо решать неурегулированные конфликты в регионе, планомерно выстраивая надежную систему межгосударственного взаимодействия с учетом политических, военных и экономических интересов стран Кавказского региона…»… Все бы хорошо, но через несколько дней после рандеву в Баку, глава Азербайджана Ильхам Алиев уже в Италии заявил, что московская «дорожная карта» (по Винокурову) – для него не указ, и собственно говоря «терпеливо» ждать мирного урегулирования он тоже не будет, оставляя за собой право применить оружие против стратегического партнера России, члена ОДКБ – Армении.

Но это мелочи. Казалось бы, команда Винокурова, занимающаяся, как оказалось, помимо гуманитарных и культурных проблем, еще и карабахским урегулированием, должна бы скоренько восстановить баланс и провести столь же резонансное мероприятие в Ереване. Однако надеждам не суждено было сбыться - армянам опять подсунули «култур-мултур».

Фонд развития «Институт Евразийских Исследований» организовал в Ереванском государственном лингвистическом университете им. В. Брюсова научную конференцию «Грибоедовские чтения», посвященную 180-летию подписания Туркменчайского договора и первой постановке комедии Грибоедова «Горе от ума» в Ереване. Самого Винокурова в Ереване не было, за шефа отдувался перед литературоведами руководитель одного из департаментов.

Ректор вуза, профессор Сурен Золян отметил важное значение Туркменчайского договора, проведя параллели с Берлинским договоров 1878 года. «Если Туркменчайский договор привел к возрождению Восточной Армении, то Берлинский договор привел к геноциду армян», - добавил Золян. Напомним, Туркменчайский мирный договор между Россией и Персией (подписан в феврале 1828 г. в селении Туркменчай близ Тавриза). Договор, в выработке условий которого Грибоедов принимал деятельное участие, положил конец русско-персидской войне 1826-1828 гг. В частности, по этому договору к России отходили Эриванское и Нахичеванское ханства, при этом правительство Персии обязалось не препятствовать переселению армян в Россию. На Берлинском конгрессе 1878 г, созванном после русско-турецкой войны, Россия была вынуждена пойти на значительные уступки западным странам, в том числе и в Армянском вопросе. Из Западной (Турецкой) Армении выводились русские войска, тем самым армяне лишались единственной реальной гарантии своей безопасности. В 61-й статье Берлинского трактата говорилось о реформах в Западной Армении, но каких-либо гарантий их выполнения не было. Из-за этого впоследствии резко ухудшилось и без того нелегкое положение армян в Турции.

Склоняя голову перед подвигом Грибоедова, следует признать, что его борьба, к сожалению, не увенчалась успехом. Нахичевань в итоге отошел ныне миролюбивому Азербайджану, старший брат которого – тоже миролюбивая Турция - вырезала в начале прошлого века полтора миллиона подопечных Грибоедова. К слову сказать, и обсуждения перспектив региональной безопасности руководство Фонда развития «Институт Евразийских Исследований» предпочитает проводить в Турции. Именно там произошел символический старт региональной работы этой организации - в середине ноября была организована конференция по проблемам безопасности на Кавказе.

Обидно за Грибоедова. И за Армению, которой сунули «култур-мултур» вместо реальной поддержки.

Александр Арамян

http://www.armtoday.info/

Необходимо считаться с людьми, населяющими Карабах: турецкий эксперт

"В решении замороженных конфликтов на Южном Кавказе необходимо считаться с людьми, населяющими эти территории, будь то в Карабахе или в Абхазии. В этом заключается здравый смысл: хочешь решить проблему, необходимо видеть и считаться с фактами", - заявила в беседе с корреспондентом ИА REGNUM эксперт Центра по европейским исследованиям турецкого Ближневосточного технического университета Бурчу Гюльтекин.

Размышляя на тему о необходимости функционирования платформы стабильности и сотрудничества на Кавказе, предложенной Турцией, она отметила, во-первых, что вопрос развития данной инициативы зависит от политической воли всех сторон и от желания правительств приложить усилия в работе по данному направлению. "Необходимо предложить механизмы, позволяющие обеспечить гибкость в работе структуры. Главное, не нужно фокусироваться на принципах. Старые механизмы не были такими успешными. Это касается как работы Минской группы ОБСЕ, так и в случае с российско-грузинским конфликтом. Эти механизмы больше не работают, по крайней мере, в последнем случае. Если мы будем настаивать на соблюдении принципов - будь то принцип территориальной целостности или право народа на самоопределение - мы не преуспеем. Нам необходимо сконцентрировать внимание на существующих проблемах и считаться с фактической ситуацией в разрешении замороженных конфликтов. "Фактическая ситуация" означает, что есть население, населяющее спорные территории, новое население. Подписанное соглашение о перемирии не заменяет мир, так как люди продолжают гибнуть в зоне конфликта и необходимо предпринимать что-то новое", - подчеркнула эксперт.

Опубликовано 11:56 22.12.2008
Документ: http://www.regnum.ru/news/1102793.html

Стремительность, с которой Анкара взялась налаживать отношения с Ереваном, заставляет умолкнуть Баку, - турецкий эксперт

Реакция Азербайджана на идею по нормализации отношений Турции с Арменией вызывает удивление. Азербайджан не реагирует, не противится, проявляет спокойствие. Об этом в беседе с корреспондентом ИА REGNUM заявила эксперт Центра по европейским исследованиям турецкого Ближневосточного технического университета Бурчу Гюльтекин.
"Помимо прочего, мы рассчитываем на урегулирование нагорно-карабахского конфликта, чему, считаем, может способствовать развитие экономических отношений в условиях разблокированной границы Армении с Турцией. И в этом смысле открытие границы с Арменией - недостаточное условие для Турции, которая хочет диверсифицировать маршруты доступа к Каспийскому региону. Турция также заинтересована в открытии границы, и то, как она проявляет свое стремление в вопросе нормализации отношений с Арменией, заставляет умолкнуть Баку. Кроме того, мне кажется, что такой расклад, был осознан в Баку как вариант в деле урегулирования карабахского конфликта", - отметила Гюльтекин.

Опубликовано 12:39 22.12.2008
Документ: http://www.regnum.ru/news/1102827.html

"Авантюризм" дашнакцаканов не дает покоя Тер-Петросяну (Армения)

"Акции народного протеста в поддержку проармянского решения карабахского конфликта в Армении, тем более, что они могут затянуться, а также в силу ряда причин, в том числе и углубляющегося экономического кризиса, могут дестабилизировать всю страну", - заявил на конференции оппозиционного "Армянского национального конгресса" 21 декабря первый президент Армении Левон Тер-Петросян, отметив с учетом вышеуказанного, что не считает такие меры правильным решением.
Как передает корреспондент ИА REGNUM, по его словам, этой ситуацией может вполне легко воспользоваться Азербайджан для решения нагорно-карабахского конфликта военным путем. "Не надо забывать, что достижения армянской стороны в карабахской войне совпадают именно с такой же запутанной ситуацией в Азербайджане. В частности, с встрясками периода перехода власти от Муталибова к Эльчибею, и от Эльчибея к Алиеву", - отметил Тер-Петросян.
"Мы не "Дашнакцутюн" (АРФД - партия, входящая в коалицию власти - ред.) или Национально-демократический союз (лидер Вазген Манукян, оппонент Тер-Петросяна на выборах в 1996 году), чтобы в момент, когда над страной нависла серьезная угроза, своими действиями усугубляли ее", - подчеркнул первый президент. По его словам, для оппозиционного движения приход к власти - не самоцель. "Даже если через тысячу лет мы не придем к власти, мы не имеем права идти на такой авантюризм", - отметил он. Тер-Петросян подчеркнул, что целью оппозиции с самого начала было "не разъедание государства, а борьба против разбойничьего режима". "При наличии такой серьезной силы как АНК и в условиях ненависти к властям, рано или поздно, этот режим будет разобран, причем значительно раньше, чем это можно представить", - заключил он.
Опубликовано 02:43 22.12.2008
Документ: http://www.regnum.ru/news/1102612.html

Виген Акопян: Крым - Карабах: контрнаступление

Как и прогнозировалось, США перешли в контрнаступление на украинском направлении. Опять же в соответствии со многими прогнозами, главной точкой американской активности в ближайшей перспективе станет Крым. Представитель Госдепартамента Шон МакКормак анонсировал открытие на полуострове "дипломатического поста" США, который, очевидно, займется изучением обстановки на месте и налаживанием контактов с местными силами. Можно предположить, что среди них будут как поддерживаемые центральной киевской властью националистические группировки, так и организации крымских татар. Не стоит сомневаться, год-два планомерной работы американской миссии по своим результатам перевесят десятилетие бессмысленной конкуренции многочисленных пророссийских организаций, большинство которых находится в острой конфронтации друг с другом. Вскоре, общественно-политический ландшафт Крыма претерпит серьезную деформацию.
Необходимо отметить, что кавказский кризис, совпавший по времени с президентскими выборами в США и разразившимся мировым финансовым кризисом, заметно поколебал американские позиции на постсоветском пространстве, расстроил целый ряд долгосрочных проектов, стратегической целью которых являлась окончательная фиксация постсоветских границ России. В данную задачу очень гармонично укладывались европейские приоритеты в области энергетики, в частности, заключающиеся в обеспечении альтернативных источников и маршрутов поставки энергоносителей по черноморско-каспийскому коридору. Украина, Грузия и Азербайджан на протяжении последних лет стали объектами согласованных действий Запада. Завершающим аккордом проекта должно было стать вступление этой троицы в НАТО, тем самым, включение новых нефтегазовых коммуникаций в зону ответственности Альянса, а также закрепление разделительной линии Россия-НАТО по всему периметру российских границ.
Военные действия на Южном Кавказе - главном связующем звене черноморско-каспийского коридора - временно отодвинули на задний план европейские приоритеты в области энергетики, но никоим образом не пошатнули стратегический план США. Произошел коллапс американо-европейского консенсуса относительно перспектив черноморско-каспийского коридора, поскольку для европейцев стало очевидно, что военно-политические интересы США подрывают европейские прожекты типа NABUCCO. С этой точки зрения, прекращение инвестиционной активности Казахстана на Южном Кавказе - регионе, ставшем ареной кровопролитной войны, - стало важнейшим сигналом для европейских политиков.
Уже немотивированная энергетическими устремлениями Европы американская политика в Черноморско-Каспийском бассейне обещает быть грубой и прямолинейной. Недопущение сближения позиций между Россией и Европой может стать главным приоритетом новой американской администрации. С этой точки зрения Украина представляется главной ареной будущих баталий. Признание Россией независимости Абхазии и Южной Осетии позволило Вашингтону констатировать свои "опасения" относительно перспектив дальнейшего расширения географического ареала российского влияния. И Крым, как неоднократно подчеркивали американцы, должен стать следующим пунктом для броска.
Сама Украина погружается в управляемый хаос, деструктивный вектор развития которого направлен строго на восток. В условиях тайм-аута, необходимого американцам для передачи власти, украинское политическое поле расклеивается на глазах, не оставляя сомнений в близкой развязке. Для Вашингтона сегодня критически важно, чтобы последующие события были непосредственно связаны с Россией. С этой точки зрения, разлом должен начаться именно с Крыма, чтобы исторические интересы России не позволили ей остаться безучастным свидетелем.
......
Между тем, сама Россия, кажется, свыклась с бесперспективностью усилий по развитию интеграционных проектов на постсоветском пространстве. Пожалуй большие усилия сегодня направлены на консолидацию потенциала стран Латинской Америки.
Финансово-экономический кризис, неминуемое в связи с падением цен на энергоносители торможение крупных инфраструктурных проектов, схлопывание рынка труда в России, констатированное решением правительства РФ сократить квоты на иностранную рабочую силу, активизировали центробежные процессы на пространстве СНГ. Глобальный характер кризиса заставил государства "сжаться", произвести ревизию суверенного потенциала и наметить краткосрочные приоритеты. Узбекистан торпедировал ЕврАзЭС, а ОДКБ капитулировал перед конкретными проблемами, находящимися непосредственно в зоне его ответственности, подменив реальную работу декларациями об общеевропейской безопасности.
С момента начала военных действий в Южной Осетии и до формирования новой американской администрации России был дан некий временной лаг, которым Москва не смогла эффективно воспользоваться. Время прошло в ожидании поддержки со стороны партнеров по ОДКБ.
Разлад интеграционного духа ОДКБ признал генеральный секретарь этой организации Николай Бордюжа. По его словам, августовские события на Кавказе показали, что в ОДКБ не все так благополучно с точки зрения солидарности. "Но если государства хотят обеспечить свою безопасность, они обязаны проявлять солидарность и поддержку", - посетовал Бордюжа. Проблему дефицита солидарности призваны обсудить главы МИД государств-членов ОДКБ, которые соберутся в феврале 2009 г. По словам Бордюжи, необходимость в проведении таких консультаций была вызвана "крайне скупой поддержкой действий России другими членами ОДКБ во время августовских событий на Кавказе". Не преминул высказаться по этому поводу и президент Грузии Михаил Саакашвили: "ситуация вокруг Грузии подточила многие международные региональные объединения, такие как ОДКБ, СНГ и другие, которые не могут считаться долгосрочными системами безопасности, на что надеялись объединившиеся там страны".
Если от стран Средней Азии особых ожиданий и не было, а опасения Армении были честно представлены Ереваном, то демарш Белоруссии стал для Москвы откровением. Белорусский лидер Лукашенко, как оказалось, не в обиде на грузинских эмиссаров во главе с Таргамадзе, которые старательно подтачивали его власть в 2006 году. Грузия была ключевым звеном борьбы не только с Россией, но и ее партнерами, в том числе, с Белоруссией. Лукашенко же использовал войну на Кавказе и политические итоги этой войны как средство для налаживания диалога с Западом.
Итоги кавказского кризиса в России многих вдохновили. Сегодня победные реляции уступают место здравому анализу - что дальше? На самом деле Россия лишь закрепила статус-кво, который существовал и до военных действий. Да, в Южной Осетии и Абхазии сняты все предпосылки для грузинского карт-бланша, однако диспозиция сторон не изменилась. В долгосрочной перспективе Грузия стала средоточием конфликтного потенциала, и любой новый правящий режим будет руководствоваться антироссийским курсом. Создавшийся в регионе вакуум планомерно заполняет Турция, которая на пару с Азербайджаном фактически установила патронаж над оставшейся частью Грузии. Армения, где дислоцирована российская военная база, вынуждена считаться с турецкими инициативами, касающимися региональной безопасности. В другие времена это могло бы считаться нонсенсом.
Таким образом, в ближайшей перспективе России придется ответить на два вопроса: как дальше строить свою политику на Южном Кавказе, и как реагировать на возможную эскалацию ситуации в Крыму. Для Москвы возникает необходимость действовать на опережение, менять ситуацию в этих регионах быстрее, чем США успеют выстроить новую систему координат.
Наличие на Южном Кавказе уже не трех, а пяти государств не до конца осознано самой Россией. Но будущий расклад сил в регионе определится только после урегулирования третьего конфликта, вокруг которого идет активная возня - нагорно-карабахского. Согласие России на полноценное участие Турции в диалоге по региональной повестке - шаг во многом вынужденный. Сегодня возникает необходимость создания противовеса, способного удержать Анкару от излишней активности. Как представляется, в регионе необходим новый игрок, создающий поле для маневра на пространстве южнее Грузии. Таковым может стать Нагорный Карабах. Рассмотрим в этой связи гипотетический сценарий...
Абхазия и Южная Осетия, будучи признанными Россией государствами, признают независимость Нагорного Карабаха. В ответ Армения признает Абхазию и Южную Осетию. Таким образом, Армения и Россия могут создать опосредованную систему гарантий, чем сузят возможности Грузии, Азербайджана и Турции. Система будет подкреплена тремя российскими военными базами - в Армении, Абхазии и Южной Осетии. В среднесрочной перспективе к диалогу по региональной проблематике должен быть приглашен и Иран, что восстановит баланс сил в регионе окончательно. Главным негативным итогом такого сценария станет резкое ухудшение армяно-грузинских отношений (которые и сейчас не отличаются особой теплотой), политические и экономические последствия чего должна взять на себя Россия. С другой стороны взаимоотношения Армении с Россией выйдут на новый уровень, а Нагорный Карабах получит некую "статусность". Что касается Абхазии и Южной Осетии, то признание со стороны одного из государств региона - в данном случае Армении, кардинально изменит состояние процесса.
Можно привести массу аргументов против описанного варианта развития событий, перечислить риски и издержки. Однако в противоположном случае и Россия, и Армения останутся в проигрыше. Турция получит доступ в Армению, лишив всяческого функционального значения российскую военную базу в Гюмри, Армения, в конце концов, потеряет стратегическое преимущество в Нагорном Карабахе и встанет перед угрозой катастрофы. Турция и Азербайджан продолжат наращивать влияние в Грузии. Уже сегодня Армения не может быть уверена в надежности северного маршрута поставки газа, за что необходимо благодарить заместителя Госсекретаря США Дэна Фрида, в свое время эффективно торпедировавшего планы России приватизировать грузинский магистральный газопровод. Сегодня ГТС Грузии успешно переходят под контроль Баку, но Вашингтон, естественно, ничуть не озабочен угрозой энергетической безопасности грузинского государства.
Второй гипотетический сценарий, который могла бы запустить Россия - это налаживание интенсивных консультаций с Турцией по украинской проблематике, в том числе о судьбе Крыма. Украина сегодня является естественным конкурентом Турции. Польско-украинские энергетические инициативы, в частности, активный лоббинг проекта Одесса-Броды-Плоцк-Гданьск, бьют по интересам, прежде всего Анкары, а уж затем России. Интерес Турции состоит в стабильном заполнении Баку-Джейхана и закачке Баку-Эрзрума - физически состоявшихся проектов, и украинские маневры на каспийских берегах не могут не беспокоить турецкую сторону. Другое дело, что в Анкаре понимают всю смехотворность надежд Киева вступить в диалог с Ильхамом Алиевым в обход турецкого "большого брата". Тем не менее, в Крыму у Турции свои интересы. Наращивание конфликтного потенциала может быть интересно турецкой стороне до поры до времени, а вот развертывание на черноморском полуострове американского опорного пункта может стать предметом серьезной озабоченности. Российско-турецкий диалог по проблемам черноморской безопасности, с учетом укрепившихся позиций России в бассейне Черного моря за счет потенциала абхазского побережья, может стать отправной точкой для нейтрализации угроз, исходящих от Украины.

Опубликовано 15:37 20.12.2008
Документ: http://www.regnum.ru/news/1102468.html

ՀՀ ԱԳՆ ղեկավար. Առանց Լեռնային Ղարաբաղի համաձայնության ոչ մի փաստաթուղթ չի կարող ընդունվել

ԱրմԻնֆո: Աշխատանքային այցով Ստեփանակերտում գտնվող ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը հանդիպել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության գլխավոր բուհի` Արցախի պետական համալսարանի դասախոսական կազմի և ուսանողների հետ:

Ինչպես հաղորդում է Ստեփանակերտում ԱրմԻնֆո-ի սեփական թղթակիցը, ՀՀ ԱԳՆ ղեկավարը ներկայացրել է ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման ներկա փուլը, և խնդրին առնչվող վերջին իրադարձությունները: Մասնավորապես, Էդվարդ Նալբանդյանը կանգ է առել վերջերս Հելսինկիում կայցած ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ նիստի վրա, նշելով, որ հանդիպման ընթացքում հաստատվել է ադրբեջանաղարաբաղյան հակամարտությունը խաղաղ լուծելու, ԵԱՀԿ ՄԽ շրջանակներում մադրիդյան սկզբունքներով բանկցությունները շարունակելու հակվածությունը, և ընդգծվել է հակմարտության կողմերի մոտեցման անհրաժեշտությունը:

Պատասխանելով ներկաների հարցերին` ՀՀ ԱԳՆ ղեկավարը նշել է, որ հայկական դիվանագիտության գլխավոր հարցը Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդի ինքնորոշման ճանաչման հարցն է: «Առանց Լեռնային Ղարաբաղի համաձայնության ոչ մի փաստաթուղթ չի կարող ընդունվել»,- նշել է ՀՀ արտգործնախարարը:

Այցելությունը այս բուհ դարձել է ավանդական: Այն բազմիցս այցելել է նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը: Սա Էդվարդ Նալբանդյանի առաջին այցն է այս բուհ:

2008-12-20 16:31:00

ԱԴՐԲԵՋԱՆՑԻ ԶԻՆՎՈՐՆ ՈՒԶՈՒՄ Է ԴԱՌՆԱԼ ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՑԻ ԵՎ ՉԻ ՊԱՏՐԱՍՏՎՈՒՄ ՎԵՐԱԴԱՌՆԱԼ ԱԴՐԲԵՋԱՆ

Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը հարցազրույց է հրապարակել հոկտեմբերի 8-ին հայ-ադրբեջանական սահմանը խախտած և հայկական կողմին գերի հանձնված Ադրբեջանի զինված ուժերի 3-րդ բանակային կորպուսի 707 մոտոհրաձգային բրիգադի 1-ին գումարտակի զինծառայող, շարքային Ռաֆիկ Ռահման Օղլի Հասանովի հետ` վերջինիս խնդրանքով:

Տեսախցիկի առաջ նա մասնավորապես նշել է, որ սահմանը խախտել է, քանի որ իրեն ստորացնում էին Ղազախում տեղակայված իր գումարտակում: Ղազախից նրան տեղափոխել են սահմանային Բազահլի հենակետ, որտեղ իրենից բացի եղել են 9 զինվոր և 1 սպա: «Ինձ Բազահլի հենակետում էլ էին ծեծում և կտտանքների ենթարկում, ինչին չդիմանալով` ես ինքս ինքնաձիգից կրակել եմ իմ ձախ ոտնաթաթին, որից հետո տեղափոխվել եմ հոսպիտալ, ապաքինվել, ապա նորից վերադարձել հենակետ: Սակայն հրամանատարությունը շարունակում էր ինձ ծաղրել` համեմատելով ավանակի հետ»,- նշել է ադրբեջանցի գերին, ու հավելել. «Ես դիմում եմ Սաֆար Աբիևին` խնդրելով ստուգումներ իրականացնել Ղազախի 707 բրիգադում, մասնավորապես 5-րդ գումարտակում և Ասլան Բեյլի, Գայ Մախլի, Քյամարլի 1-ին գումարտակի բոլոր հենակետերում: Թող ստուգեն և տեսնեն, թե ինչու են այսպիսի երևույթներ տեղի ունենում: Հրամանատարությունը ծեծի է ենթարկում չունևորների երեխաներին, ովքեր ծառայում են հենակետերում, իսկ ունևորներն իրենց զինգրքույկները ստանում են իրենց իսկ տներում: Իհարկե, հասկանում եմ, որ բոլորն էլ պետք է ծառայեն բանակում, բայց այդ դեպքում ինչո՞ւ հարուստների երեխաները չեն ծառայում»:

Նրա ներկայացմամբ, իր ոտքին կրակելու մասին հրամանատարությունը տեղյակ չի եղել, իսկ նրա ծառայակիցները, համոզել են նրան, որ այդ դեպքի մասին ոչ ոքի չասի, քանի որ իրենք մեղք են և ունեն ծնողներ: «Սակայն ես էլ ունեմ ծնողներ, ես էլ եմ մեղք: Ինչո՞ւ էին ինձ ծեծում, դրա համար էլ ես որոշեցի փախչել Հայաստան: Իմ ցանկությամբ եմ եկել Հայաստան և դառնալու եմ ՀՀ քաղաքացի, իսկ Ադրբեջան չեմ վերադառնալու»,- ասել է զինվորն ու հավելել, որ Հայաստանում իրեն լավ են վերաբերվում, բուժում են:

«Ես հայտնում եմ իմ ծնողներին, հարազատներին և բարեկամներին իմ ջերմ բարեմաղթանքները և տեղեկացնում, որ չանհանգստանան ինձ համար. այստեղ ինձ չեն ծեծում, նորմալ են վերաբերվում: Իմ վիճակը նորմալ է, թող ինձ չփնտրեն, հայրս և մայրս թող չանհանգստանան»,- նշել է Հասանովը:

Հարցին, թե իրենց մոտ զինծառայողները տուն գնալու համար որևէ գումար վճարո՞ւմ էին, Ռ. Հասանովը պատասխանել է. «Ունևորների երեխաները, հրամանատարությանը կաշառելով, ուղարկվում էին հոսպիտալ, որոշ մասը 300-500 մանաթի դիմաց արձակուրդ էր ձեռք բերում: Գտնվելով հոսպիտալում` իրենք համարվում էին զինծառայողներ և ծառայությունը այդ կերպ էին անցկացնում: Չունևորների երեխաները ծառայում են հենակետերում, իսկ հարուստներինը ծառայությանն անգամ ծանոթ չէին»: Նրա խոսքով, որոշ այլ զորամասերում նույնպես նույն վիճակն է տիրում: «Սպա Աբդուլահ Մահիլը շարքում կանգնած սաստիկ ծեծի ենթարկեց ինձ բոլորի առաջ, ինչի հետևանքով, գիտակցությունս գրեթե կորցրած` վայր եմ ընկել: Ինձ մշտապես ստորացնում էին` ստիպելով զուգարան մաքրել»,- պատմել է ադրբեջանցին ու ընդգծել. «Ոչ, ես այլևս Ադրբեջան չեմ վերադառնալու, սա իմ վերջին խոսքն է: 19-ը տարի ապրել եմ Ադրբեջանի Հանրապետությունում, այլևս չեմ ցանկանում այնտեղ ապրել, ես ՀՀ քաղաքացի եմ դառնալու»:

Այնուհետև խոսելով Ադրբեջանի բանակում ծառայող տղաների մասին, նա ասել է. «Ադրբեջանի զինված ուժերում ծառայում են աղքատների երեխաները, իսկ հարուստների երեխաները կշտամբում են նրանց, անգամ սպանում են` արդարանալով, թե իբր զոհվել են հայկական կողմի կրակոցներից»:

Աղբյուր` Panorama.am

12:18 20/12/2008

ԷԴՎԱՐԴ ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆԸ ԲԱԿՈ ՍԱՀԱԿՅԱՆԻՆ Է ՆԵՐԿԱՅԱՑՐԵԼ ՀԵԼՍԻՆԿՅԱՆ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄՆԵՐԻ ՄԱՆՐԱՄԱՍՆԵՐԸ

Դեկտեմբերի 19-ին Հայաստանի ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը մեկօրյա այցով ժամանել է Ստեփանակերտ և ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանի հետ քննարկել արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման վերջին զարգացումները:

Ինչպես հայտնում են ԱԳՆ մամուլի և տեղեկատվության վարչությունից, Է. Նալբանդյանը Արցախի նախագահին է ներկայացրել Հելսինկիում տեղի ունեցած ԵԱՀԿ արտգործնախարարների խորհրդի հանդիպման արդյունքները և Ֆինլանդիայի մայրաքաղաքում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների ու Ադրբեջանի արտգործնախարար Էլմար Մամադյարովի հետ ունեցած հանդիպման մանրամասները:

Զրուցակիցները բարձր են գնահատել Հելսինկիում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների ղեկավարների և ԵԱՀԿ արտգործնախարարների խորհրդի հայտարարությունները արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման վերաբերյալ:

Դեկտեմբերի 20-ին ԱԳ նախարարը ելույթ ունենալով Արցախի պետական համալսարանի պրոֆեսորադասախոսական կազմի և ուսանողների առջև, նրանց ներկայացրել է արցախյան հիմնախնդրի հանգուցալուծմանն ուղղված բանակցային գործընթացը և հեռանկարները: Անդրադառնալով արցախյան խնդրի կարգավորման գործընթացում ԼՂՀ իշխանությունների մասնակցության հարցին, նախարար Նալբանդյանը շեշտել է, որ առանց բանակցություններին արցախյան կողմի լիակատար մասնակցության որևիցե պայմանավորվածություն չի կարող ձեռք բերվել:

Հայաստանի ԱԳ նախարարը հանդիպումներ է ունեցել նաև ԼՂՀ Ազգային ժողովի նախագահ Աշոտ Ղուլյանի և ԼՂՀ ԱԳ նախարար Գեորգի Պետրոսյանի հետ:

Աղբյուր` Panorama.am

11:28 22/12/2008