Դատելով ամեն ինչից, Հայաստանն ու Ղարաբաղը կանգնած են հերթական կադրային փոփոխությունների շեմին: Բայց այս անգամ այդ փոփոխությունները պայմանավորված չեն անձերի փոփոխության անհրաժեշտությամբ, այլ ավելի խորը դրդապատճառներով: Այդ եզրակացությունն ի հայտ է գալիս, առաջին հերթին, երբ համեմատում ենք ներկայիս հասարակական-քաղաքական իրավիճակը եւ այն իրավիճակը, որը ֆոն դարձավ ներկայիս իշխանությունների ընտրության համար: Խոսքը, առաջին հերթին, աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների մասին է, որ տեղի ունեցան անցյալ տարի` պատերազմը Օսիայում, Արեւմուտքի եւ Ռուսաստանի միջեւ մրցակցության կտրուկ սրումը, քաղաքական հարցերը լուծելու համար տնտեսական լծակների բացահայտ կիրառումը, համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը, ԱՄՆ վարչակազմի փոփոխությունը, իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության ուժգնացումը եւ, արդեն լոկալ տեսանկյունից` Հայաստանի միջազգային վարկի անկումը եւ Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացի անցանկալի զարգացումը: Դրանք ընդամենն առավել նկատելի փոփոխություններն են, որ տեղի ունեցան Ղարաբաղի եւ Հայաստանի նախագահների ընտրությունից` համապատասխանաբար 2007 թվականի հունիսից եւ 2008 թվականի փետրվարից ի վեր: Հայաստանի եւ Ղարաբաղի նախագահներն ընտրվեցին հանգիստ միջազգային իրադրության պայմաններում, որը շատերը գնահատում էին որպես ճահիճ: Այդ ժամանակահատվածում աշխարհը կարծես թե հասել էր մի որոշակի կետի, որտեղ երկար ժամանակ “լողում” էր: Ռուսաստանն ու Ամերիկան ծուլորեն հայհոյում էին իրար, իսլամիստները երբեմն-երբեմն ահաբեկություններով հիշեցնում էին իրենց մասին, Աֆղանստանում աճում էր օփիումը, Հայաստանում խաղատների քանակը հասնում էր եռանիշ թվի, իսկ Ղարաբաղի հակամարտությունը վերջնականապես խցանվել էր միջազգային երկու սկզբունքների արանքում: “Ճահիճը” պետք է ինչ որ պահից սակայն ալեկոծվեր, եւ ալեկոծություն պետք է առաջացներ թերեւս Կոսովոն: Կարելի է պատկերացնել, թե ինչ դրության մեջ հայտնվեցին երկու հայկական պետությունների ղեկավարները, ովքեր հույս ունեին հանգիստ կառավարել երկար տարիներ, բավականությամբ շնչելով ճահճային մեթանը: Ամենից հարգի խոսքն այն ժամանակ կայունությունն էր, եւ հենց դրան էին նախագահները պատրաստում իրենց ժողովուրդներին: Ավաղ, կյանքը առաջ գնաց իր ցանկությամբ. հանգսիտ կառավարում տենչացող նախագահները հարկադրված են լուծել բարդ եւ նախկինում չպատկերացված խնդիրներ, ներգրավվել մեծ քաղաքականության մեջ եւ պայքարի մեջ մտնել շնաձկերի հետ, եւ միայն երազել կայունության մասին: Պատրաստ են արդյոք այդպիսի վարքի Հայաստանի եւ Ղարաբաղի նախագահները: Հարկ է նկատել, որ նոր իրողություններին Հայաստանի եւ Ղարաբաղի իշխանությունների արձագանքը տարբեր էր: Հայաստանում իշխանությունը հասկացավ, որ պետք է ինչ որ բան անել եւ բռնվել ինչ որ բանից, այլապես կքշի մեծ քաղաքականության փոթորիկը: Առայժմ չկա գիտակցում, թե հատկապես ինչ պետք է անել, եւ դատելով ամեն ինչից, որոնումը ընթանում է ոչ այն ուղղությամբ: Ղարաբաղում առայժմ չեն էլ մտածում շարժվելու մասին, հուսալով, որ ճահիճը կվերադառնա եւ հնարավոր կլինի մտածել միայն այն մասին, թե էլ ինչ շոու սարքել աշխարհի համար: Համենայն դեպս, չկա ոչ մի նախանշան, որ վկայի, թե Ղարաբաղի քաղաքական իստեբլիշմենտը գոնե մասնավոր բանավեճեր է անցկացնում ժամանակակից մարտահրավերներին արձագանքելու տարբերակների վերաբերյալ: Եվ չէր էլ կարող լինել, քանի որ վերջին 10-15տարում Ղարաբաղում արվեց ամեն ինչ, որ զրոյանա քաղաքական բանավեճի ինստիտուտը: Ղարաբաղի ներկայիս քաղաքական դասը ձեւավորվեց Ղարաբաղի շարժման տարիներին, այսինքն 1988 թվականից: Բայց ընդամենն ինչ որ քսան տարիների ընթացքում այն վերափոխվեց անճանաչելիության աստիճան, չնայած այն բանին, որ շատ գործիչներ պահպանել են իրենց տեղը: Արդեն իսկ պատերազմի տարիներին, ազատական տրամադրված գործիչների տեղը, որ փորձում էին Ղարաբաղի հարցը լուծել միջազգային իրավունքի հիման վրա եւ ուրախանում էին ԽՍՀՄ փլուզման համար, զբաղեցրին պրագմատիկ գործիչները, որոնք հասկանում էին, որ պատերազմը ռոմանտիկա չէ: Հետո, պրագմատիկների եւ ռոմանտիկների մեծամասնությունը, որի համար Ղարաբաղը դարձավ նեղ, հայտնվեց Երեւանում, եւ Ստեփանակերտը կառավարելու մնաց գրեթե անդեմ զանգվածը, որ չուներ որոշում կայացնելու ունակություն: Այդ զանգվածը գրեթե կատարելապես մաղեց հանրային կարծիքը, ժողովրդի թշնամի հռչակելով բոլոր նրանց, ովքեր փորձում էին ասել, որ որոշում պետք է կայացնի Ղարաբաղը, այլ ոչ թե այդ իրավունքը վերապահի ինչ որ մեկին: Մարդկանց ներշնչեցին սեփական անզորություն եւ այն, որ մեր իրավիճակում երջանկությունը գլխին եղած տանիքն է ու վաղվա համար ունեցած հացի կտորը: Եվ մարդիկ գոհ են, քանի որ հացի կտոր եւ տանիք, անցյալ քսան տարիների ընթացքում, նրանց համար թերեւս ապահովեցին: Փոխարենը զրկեցին սեփական ճակատագիրը տնօրինելու իրավունքից: Ինչքան երկար կարող է քաղաքական ցունամիին դիմակայել հանգիստ թագավորելու ակնկալիք ունեցող իշխանությունը Հայաստանում եւ Ղարաբաղում: Արդյոք ժամանակը չէ, որ ի հայտ գան առավել պրագմատիկ գործիչներ, որ ունակ են օպերատիվ արձագանքել մարտահրավերներին, որ ունակ են կայացնել որոշում, ստանձնել պատասխանատվություն եւ նույն լեզվով խոսել շնաձկերի հետ: Մեր առաջ երկու ճանապարհ է` կամ ի հայտ կգան երիտասարդ նավապետեր, որ իրենց հետ կբերեն նոր, “համակարգչային” մտածողություն, կամ էլ մեր նավը կխորտակվի նավապետական հին կամրջակի հետ միասին: Եթե իհարկե նավապետները չհասկանան, որ արդեն անհնար է կառավարել հին ձեւով:
ՆԱՆՈ ԱՐՂՈՒԹՅԱՆ
Լրագիր
26.01.2009
No comments:
Post a Comment